‘Het geloof is een storm, in jezelf en voor anderen’

Na de overstromingen in Luik in juli werden militairen uitgestuurd om de bevolking bij te staan. Erwin Vilain vergezelde hen. „Als beroepsmilitair en aalmoezenier trok ik op buitenlandse missies, maar dan train je op wat je zal zien”, zegt hij. „De armoede en eenzaamheid in Pepinster raakten ons onvoorbereid. Ik zag verscheidene rekruten met de tranen in de ogen.”

Hij is provincieaalmoezenier voor Vlaams-Brabant en voor vijf kazernes, van Meerdaal tot Poelkapelle, maar we treffen Erwin Vilain (62) in de kapel van de paters oblaten in zijn woonplaats De Panne, een steenworp van het strand. Mensen lopen in en uit voor een kaarsje en een gebed. „Wat een prachtig erfgoed zijn kerken en kapellen toch in deze lawaaierige tijd. Wat bijkomstig is, mag er nog even verdwijnen.”

– Wat betekende voor u het geloof voor uw roeping en wijding tot diaken in 2013?
Na mijn jeugd in het college-internaat was ik de priesters en het geloof hartsgrondig beu. Ik was achttien, extreemlinks en antiklerikaal en ik daagde mijn familie uit door me in te schrijven aan de Vrije Universiteit Brussel. Het leven zit echter vol mysteries, want net daar vond ik het geloof terug, door een docent die zich op volstrekt belachelijke wijze uitliet over het Vaticaan en gelovigen.
Mijn jonge geloof van de jaren die volgden was achteraf gezien, zoals bij veel mensen, de stilte voor de storm. Want het geloof is een storm, in jezelf en voor anderen. Op een bepaald moment wilde ik wat bijstuderen. Door mijn fascinatie voor kerkgeschiedenis volgde ik uiteindelijk een hele rist religieuze cursussen. Aanvankelijk wilde ik eigenlijk een tegenbewijs vinden van de waarde van het evangelie. Christus zal wel een goed en uitzonderlijk mens zijn geweest, dacht ik, maar die evangelisten moeten zijn verhaal toch op de een of andere manier hebben gerecupereerd voor een eigen zaak? Stap voor stap begon ik echter een andere richting uit te kijken. Dat is het mooie van het geloof. In de eenentwintigste eeuw proberen we alles uit te leggen, maar Jeff Bezos mag nog 33 keer naar de maan vliegen, het mooiste van het leven is het mysterie.

– Krijgt dat mysterie nog de ruimte?
In dit tijdperk van overcommunicatie weinig. Vaak raad ik mensen aan af en toe één enkel woord te pennen in een eenvoudig notitieboekje, om daar dan dagelijks tien minuten bij stil te staan. Ik ben een verzamelaar van woorden. Ik stel ook vast dat de wereldwijde communicatie de klassieke geschiedschrijving onmogelijk maakt. Er zit geen tijd meer tussen gebeurtenis en reflectie. We doen zelden nog een stap achteruit. Er wordt vaak gezegd dat de Kerk achterloopt op de samenleving. Dat klopt wellicht, maar het is niet op alle vlakken een probleem. Het getuigt van moed om trouw te zijn aan bepaalde engagementen.
– Wat bracht de overstap van beroepsmilitair naar aalmoezenier u?
Als officier was ik een moeilijke en stugge man, in die mate dat een ex-medewerker, [node:field_streamers:0] toen ze hoorde van mijn overstap, zich verwonderde „dat ze zo iemand aalmoezenier maken”. Ik ben een ander mens nu en ik voel me beter. Militairen kunnen grillig zijn. Overdag, op missie, zijn ze kwaad op mij, ’s avonds schuiven ze een briefje onder de deur om te vragen of ik wil bidden voor hun oma. Ik ben ontzettend dankbaar voor die bijzondere band.
Er vallen me veel mooie momenten in de schoot. In augustus wandelde ik de Vierdaagse van de IJzer. Twee Duitse militairen, die ik vier jaar geleden huwde in Talbot House in Poperinge, waren er ook, en bij die gelegenheid doopte ik hun zoontje in de kathedraal van Ieper. Een kind van Duitse militairen, gedoopt door een Belg in een van de gebedshuizen die het meest werden getroffen door de Eerste Wereldoorlog. Een mooier symbool kun je toch niet bedenken?
– Was Pepinster deze zomer een dieptepunt?
Het was een van mijn mooiste ervaringen als aalmoezenier. Voor veel rekruten was het hun eerste confrontatie met extreme armoede, in eigen land dan nog. We zagen er bergen van kapotte koelkasten, elektronica en plastic en we beseften hoe fragiel de samenleving wel is. Sommige mensen bij wie we aanklopten zaten al drie weken lang zonder leidingwater of elektriciteit en ze hadden in die tijd niemand gezien. Tegelijk waren we getuige van grote solidariteit. Er waren die Vlamingen die wekenlang elke dag met een foodtruck naar Pepinster reden. Er waren de zeescouts die helemaal uit Koksijde kwamen helpen. Te midden van de chaos werd je toch de hoop gewaar. Ik ben een realist en ik weet dat enthousiasme bekoelt, maar ik voelde daar toch iets veranderen in mensen.”
– In De Panne staat u in de zomer in voor de Franstalige liturgie. In burger of in uniform?
In burger, met een militaire stola. Zo spring ik het hele jaar door ook bij in de Nederlandstalige pastoraal hier, in De Panne. Er is een groot verschil tussen beide. De mensen die de vieringen in het Frans, mijn moedertaal, bijwonen, zijn onder meer werkende armen uit de streek, bijvoorbeeld actief in de aspergeteelt. Hun vorm van geloof is verrijkend. Er broeit iets, een kleinschalige heropflakkering van het geloof, aangestoken door een nieuwe generatie.