Herfsten zou een werkwoord moeten zijn - Sim D'Hertefelt [column]

Terwijl de mensen rond me klagen over najaarsstormen, duisternis en neergang in hun tuin, voel ik een vreemd ontzag voor de kracht van de herfst. 

Ik ben zelfs wat jaloers op het enthousiasme waarmee alle moeizame groei van zomer en lente zorgeloos weer vergaat. 

Ook in de wereld, ver en dichtbij, en in mijn persoonlijke leven zijn er dingen manifest in verval en wat heb ik het daar moeilijk mee! Ik zou het willen kunnen laten vergaan met dezelfde woeste geestdrift als de herfst, in plaats van met mijn gewoonlijke weigerachtige wanhoop. 

Dus ga ik op onderzoek naar wat er gaande is in de herfst en probeer ik het geheim te ontfutselen van een hoopvol ten onder gaan. 

Lef en levensmoed

De herfst heeft in de volksmond geen krachtige en hoopvolle reputatie. Integendeel. De herfst staat figuurlijk voor de oude dag, de tijd waarin de levenskrachten afnemen. 'In de herfst zitten' is zelfs een zegswijze voor 'geen levensmoed meer bezitten'. Soms lijkt het of we ook collectief, als cultuur, in de herfst zitten. 

De najaarsstormen van de afgelopen dagen spreken een heel andere taal. En ook het radicale vergaan van bloem en blad drukt geen doffe resignatie uit, maar wel iets van helderheid, daadkracht, besluitvaardigheid en onderscheidingsvermogen. Nee, de natuur geeft de volksmond ongelijk, vind ik. 

De herfst bruist van lef en levensmoed, van sterkte en hoop, maar dan wel anders dan de groeiseizoenen. 

Verval maakt vruchtbaar

Als tuinier geniet ik het meest van de eerste toefjes groen van vaste planten en bottende bomen die verschijnen in de vroege lente. Fris nieuw leven uit donkere koude aarde en zwart glanzende takken. Vermoedelijk ben ik niet alleen en associëren wel meer mensen leven eerder met bloemen en bruisend groen dan met dorre stengels en rottend blad. 

Het verval in de herfst getuigt op een radicalere manier over levenskracht: alle zichtbare groei en bloei mag vrolijk vergaan en toch blijft het leven bestaan. 

Zelfs als bovengronds alles afsterft, dan blijft het leven onzichtbaar bewaard in minuscule zaden en in de wortels van vaste planten. Zij bevatten het verborgen geheim van het leven. De kern. Het noodzakelijke. Alles zal zich geheel nieuw ontvouwen uit dat geheim. 

Wat die zaden en wortels bewaart en verbergt is de bodem. Het is een nog groter geheim dat die bodem allesbehalve een inerte ruimte is waarin het plantenleven houvast vindt, maar wel een levende omgeving op zichzelf van ontelbare micro-organismen die samen een bodemvoedselweb vormen. Dode planten voeden het bodemvoedselweb dat op zijn tijd nieuw plantenleven zal voeden. 

Alles wat vergaat, wordt bewaard en maakt vruchtbaar. 

Dubbele arbeid 

Dit blije vergaan in hoopvolle verwachting komt de mens niet automatisch toegewaaid. Mij niet in elk geval. Het is eerst een strijd omdat ik me ertegen verzet en na aanvaarding vergt het noeste arbeid. 

Herfsten als werkwoord vergt van ons een dubbele arbeid. 

1. Radicaal onthechten: dingen die aanvankelijk mooi waren, durven laten vergaan vergt veel moed. Ten onder zien gaan en loslaten, kan heel inspannend zijn en al onze emotionele energie opslorpen. Het is een rouwproces dat rouwarbeid van ons vraagt. 
2. Radicaal hopen: we kunnen maar blijmoedig onthechten, als we in gelijke mate hopen dat het belangrijkste van het leven toch onzichtbaar wordt bewaard. Als we bang en verdrietig zijn, leeg en wanhopig, over wat vergaat, dan zou er zoals op onze telefoon een melding moeten pingen. Wellicht hebben we ons laten inkapselen in een te kleine opvatting over het leven. We zijn alles gaan verwachten van de zichtbare dingen die toch allemaal beperkt en eindig zijn. We zijn vergeten dat de kern van het leven zich in het onzichtbare afspeelt, als minuscule zaadjes en verborgen wortels. Misschien vergt het wat werk om jouw wortels op te graven of te speuren naar jouw zaden van leven. 

Tijden van verval zijn dus geschikte gelegenheden om opnieuw te leren wat bijkomstig is en wat de kern. We mogen benieuwd zijn en ons laten verwonderen! Uiteindelijk mogen we ons verlost voelen van de last van het bijkomstige. 

Bewegen we mee met de herfst in ons leven, in organisaties en in de samenleving, dan kunnen we in de kracht van het vergaan gaan staan.