'Mijn Meester heeft geen haast', een portret van Antonio Gaudí en zijn Sagrada Familia

In 2026 wordt de laatste hand gelegd aan de Sagrada Família, de basiliek die – zelfs onvoltooid – uittorent boven Barcelona. Het sluitstuk wordt de 172,5 meter hoge Torre de Jesus (Jezustoren). Die hoogte werd niet toevallig gekozen door architect Antoni Gaudí. De toren zal een halve meter minder hoog zijn dan Mont­juïc, de berg aan wiens voeten de Cata­laanse hoofdstad ligt. ‘Het werk van de mens mag niet groter zijn dan Gods werk’, gaf hij als verklaring.

Verloopt alles volgens plan, dan valt de definitieve oplevering van de basiliek samen met de honderdste verjaardag van het overlijden van Gaudí. En als het van kardinaal Juan José Omella afhangt, wordt de archi­tect dat jaar ook zalig verklaard.

Vrijmetselaar

Tijdens zijn jeugd lijkt niets erop te wijzen dat Gaudí ooit zalig zou worden verklaard. Hij wordt in 1852 geboren in Reus als zoon van een kopersmid en gaat op zeventienjarige leeftijd architectuur studeren aan de Escola Superior d’Arquitectura in Barcelona. Als twintiger wordt hij vrijmetselaar.

Eens het geloof hervonden, distantieert hij zich van de in Spanje erg antichristelijke beweging. Zijn carrière neemt intussen een hoge vlucht. In 1883, amper 31 jaar oud, neemt hij de bouw van de Sagrada Família over, nadat de oorspronkelijke architect Francesco del Villar er al na een jaar mee ophield na onenigheid met de opdrachtgever.

Paulusmoment

Gaudí wijzigt de plannen om er zijn magnum opus van te maken. Volgens Josep Maria Tarragona, één van zijn belangrijke biografen, komt Gaudí’s Paulusmoment er wanneer hij werkt aan de gevel van Christus’ Geboorte en er plots het gelaat van Christus in ziet. Vanaf dat moment wordt Gaudí een devoot gelovige die zijn verdere leven exclusief wijdt aan de bouw van de Sagrada Família. Hij neemt zijn intrek in de catacomben van de basiliek en leidt voortaan een uiterst sober – sommigen zeggen excentriek – leven.

Op 7 juni 1926 steekt Gaudí het kruispunt over van de Gran Via de les Corts Catalanes en de Carrer de Baílen en wordt hij aangereden door een tram. Omstaanders aanzien hem door zijn sjofele kleding voor een bedelaar. Pas na een tijdje wordt hij naar het Hospital de la Santa Creu, een armenziekenhuis, gebracht. Drie dagen later overlijdt Gaudí. Een immense mensenmassa begeleidt hem naar zijn laatste rustplaats in de crypte van ‘zijn’ Sagrada Família.

Traag proces

De eerste stappen in de richting van een zaligverklaring werden in 1992 gezet, ook al was het enthousiasme niet meteen erg groot. Het seculiere Catalonië vreesde een ‘nationale’ figuur te verliezen aan de Kerk. Pas in 2003 kwam er schot in de zaak. De Catalaanse bischoppen stelden een biografie van de architect op en stuurden die naar het Vaticaan. Al snel kwam er positieve respons en groeide de hoop dat Gaudí zalig zou worden verklaard. Die hoop werd gevoed door de lofzang die paus Benedictus XVI hield toen hij in 2010 de nog onvoltooide basiliek inwijdde.

Nu de werkzaamheden aan de Sagrada Família hun einde naderen, zette kardinaal Omella nieuwe stappen in het zaligmakingsproces. In december stelde hij een canonieke commissie samen die de taken overnam van de civiele organisatie die zich tot dan met de zaak bezighield. Intussen werd de ‘positio’, waarin Gaudí’s leven en deugdzame eigenschappen worden beschreven, naar de Congregatie voor de Heilig- en Zalig­sprekingsprocessen gestuurd. Bijna honderd jaar na zijn overlijden, komt de zaligverklaring dus in een stroomversnelling.

Gaudí zou zelf weinig problemen hebben met het trage verloop. Gevraagd wanneer de Sagrada Família klaar zou zijn, antwoordde hij dat ‘zijn Meester geen haast heeft’. Het lijkt erop dat hij zelf ook geen haast heeft om zalig te worden verklaard.

Kardinaal Juan José Omella van Barcelona stelde begin december 2023 de Asociación Canónica Pro Canonización de Antoni Gaudí samen. Daarmee gaat de laatste fase in voor de zalig­verklaring van de Catalaanse architect (1852-1926). Die zou dan samenvallen met de definitieve af­werking van zijn meesterwerk, de Sagrada Família.

Antoni Gaudí wordt, als alles volgens plan verloopt, in 2026 zalig verklaard.