‘Operatie Kelk’ in 12 vragen en antwoorden

In de Canvas-reeks ‘Godvergeten’ komt 'Operatie Kelk’ aan bod. Wat was dat precies? En de Class Action? 12 vragen en antwoorden.

Wanneer vonden de huiszoekingen plaats in het kader van het onderzoek dat Operatie Kelk zou gaan heten?

De huiszoekingen vonden plaats op 24 juni 2010. Het betrof grootschalige huiszoekingen en inbeslagnames, onder meer op de volgende adressen :

in het Vertrouwenscentrum Kindermisbruik in Leuven en bij leden van de commissie voor de behandeling van klachten wegens seksueel misbruik in een pastorale relatie, in Oostrozebeke en Anhée;
in de Sint-Romboutskathedraal en het Sint-Romboutskerkhof;
in het Rijksarchief;
in het aartsbisschoppelijk paleis;
in de privé-woning en kantoren van kardinaal Danneels.

Wat werd er allemaal in beslag genomen bij de eerste huiszoekingen?

Bij deze huiszoekingen worden onder meer de volgende documenten en voorwerpen in beslag genomen:

alle dossiers van de commissie voor de behandeling van klachten wegens seksueel misbruik in een pastorale relatie;

maar tevens zeer veel documenten en data die niets met misbruik te maken hebben, zoals:

ongeveer 140 lopende meter archieven van het aartsbisdom van de afgelopen 25 jaar, met daarin onder meer, maar zeker niet uitsluitend, correspondentie met de pauselijke nuntiatuur, diverse briefwisseling tussen bisschoppen onderling en tussen geestelijken en hun oversten, privé-correspondentie van kardinaal Danneels, informatie met betrekking tot donateurs van het aartsbisdom, rouwkaartjes gericht aan de kardinaal ter gelegenheid van het overlijden van diens ouders, documentatie met betrekking tot catechetische en doctrinaire standpunten, informatie met betrekking tot bisschoppensynodes, documentatie in verband met de herziening van het kerkelijk recht, documentatie in verband met het godsdienstonderwijs, correspondentie en documentatie in verband met christelijke bewegingen, standpunten inzake ethische thema’s, documentatie in verband met de wereldjongerendagen, etc.,
digitale dossiers van de kerkelijke rechtbanken (die zeer intieme informatie bevatten, overwegend met betrekking tot de annulering van kerkelijke huwelijken),
personeelsdossiers,
willekeurige correspondentie met en documenten die eigendom zijn van onder meer de nuntiatuur en de Heilige Stoel,
de servers van het aartsbisdom,
een dertigtal pc’s van het personeel van het aartsbisdom,
een computer van een beroepsjournalist,
de agenda’s van de Belgische bisschoppen, die op dat ogenblik aanwezig zijn voor de bisschoppenconferentie, een gegeven waar de onderzoeksrechter op voorhand niet van op de hoogte was,
de agenda van de woordvoerder van de bisschoppenconferentie,
de computers van kardinaal Danneels,
een onbepaalde en onbekende hoeveelheid andere voorwerpen en documenten.

Heeft de Belgische Kerk zich verzet tegen deze huiszoekingen?

De Belgische Kerk heeft vanzelfsprekend meegewerkt aan het onderzoek. De Kerk ging niet akkoord met de inbeslagname van een quasi eindeloze lijst van documenten die niets met het doel van de huiszoekingen te maken hadden en diende daar bezwaar tegen in.

Wat heeft de rechtbank uiteindelijk geoordeeld over de inbeslagname van documenten ?

Na een zeer lange juridische strijd met 9 arresten van de Kamer van inbeschuldigingstelling en het Hof van Cassatie, werd er door het gerecht bevolen tot de verwijdering uit het gerechtelijk dossier van de in het aartsbisschoppelijk paleis en de woning en kantoren van kardinaal Danneels inbeslaggenomen stukken. De andere stukken bleven deel uitmaken van het dossier (bvb. van de commissie Adriaenssens).

Waren er nog huiszoekingen in het kader van Operatie Kelk?

Ja, in de tweede helft van januari 2012 werden opnieuw tientallen huiszoekingen uitgevoerd bij diverse bisdommen, ordes en congregaties. Het gerechtelijk onderzoek daarrond loopt nog steeds en deze documenten zijn nog steeds bij het gerecht.

Wat heeft het gerecht uiteindelijk geoordeeld in Operatie Kelk?

Het onderzoek is nog niet afgerond en de finale vordering van het federaal parket is nog in de maak. Uit de eerste vordering van het parket blijkt dat de meeste strafvorderingen vervallen zijn door al tussengekomen veroordelingen, door overlijden van de verdachten of door verjaring. Naar één lid van een religieuze congregatie loopt nog een gerechtelijk onderzoek.

De advocaten van de slachtoffers legden zich niet neer bij die analyse. De zaak loopt nog bij het parket en nog bijkomende partijen hebben zich aangemeld.

Onder de inverdenkinggestelden bevinden zich geen bisschoppen of religieuze oversten, met uitzondering van mgr. Léonard in het kader van een dossier dat reeds door het gerecht beslecht werd.

Waarom spreekt men van mysterieus verdwenen stukken uit het dossier?

Op een bepaald moment is het gerecht dossierstukken verloren. Een specifiek onderzoek op verzoek van het Aartsbisdom en een gerechtelijke uitspraak hebben geoordeeld dat er kopieën van de 445 stukken werden bijgevoegd en dat dit volstond om opnieuw over een volledig dossier te beschikken. Er werd geen misdrijf vastgesteld.

Wat was de Class Action? Waren er ook burgerrechtelijke vorderingen tot schadevergoeding tegen de bisschoppen en de religieuze oversten en de Heilige Stoel?

Ja, op 12 juli 2011 werden enerzijds een aantal bisschoppen en overlegplatformen van de religieuze congregaties, anderzijds de Heilige Stoel gedagvaard in een collectieve vordering (een zogenaamde class action) met het oog op schadevergoeding ten gevolge van het ondergane misbruik, en van beleids- en zorgvuldigheidsfouten van de Belgische en Romeinse kerkelijke instanties.

Wat oordeelde de rechtbank in België over deze burgerrechtelijke vorderingen ?

Bij vonnis van 1 oktober 2013 door de rechtbank van eerste aanleg in Gent werden de vorderingen afgewezen. In de eerste plaats omwille van de nietigheid van de dagvaarding, die naliet de ten laste gelegde feiten concreet te omschrijven (dader, aard, tijdstip of periode). De rechtbank stelde ook dat er geen samenhang bestond tussen de vordering van de verschillende eisers, en dus niet het voorwerp van een collectieve vordering konden zijn. Ook werd de immuniteit van de Heilige Stoel erkend.

Gingen de burgerlijke partijen in beroep tegen dit vonnis ?

Ja, de eisers tekenden beroep aan. Bij arrest van 25 februari 2016 bevestigde het hof van beroep in Gent het vonnis van de rechtbank van eerste aanleg. De eisers stelden vervolgens een vordering tot veroordeling van de Belgische Staat in bij het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) in Straatsburg wegens weigering van ‘toegang tot de rechter’. De Belgische Bisschoppen waren hierin derde tussenkomende partij, evenals de Heilige Stoel.

Wat was het uiteindelijke arrest van het EHRM?

Bij arrest van 12 oktober 2021 verwierp het EHRM de vordering van eisers. Het stelde dat de eisers nagelaten hadden de regels van het Belgische procesrecht te volgen. Eisers poogden vervolgens de Grote Kamer van het EHRM ertoe te bewegen om dit arrest te herzien, maar de Grote Kamer weigerde de behandeling.

Zijn er Belgische bisschoppen veroordeeld wegens schuldig verzuim?

In alle jaren zijn er meerdere rechtszaken geweest tegen Belgische bisschoppen wegens onnauwkeurige opvolging van misbruik, ook voor Operatie Kelk. De bisschoppen werden hiervoor niet veroordeeld. Mgr. Léonard werd in 2015 veroordeeld tot een schadevergoeding voor de onnauwkeurige opvolging van een dossier.