Religieus touren door Italië [10]: de monumentale abdij Santo Spirito al Morrone in Sulmona

De Abbazia di Santo Spirito al Morrone verrijst aan de voet van de berg Morrone, op zo’n vijf kilometer van de stad Sulmona. Het uitgestrekte gebouwencomplex was sinds 1293 gedurende vele eeuwen de hoofdzetel en dus de belangrijkste vestigingsplaats van de kloosterorde van de Celestijnen. De orde – met als symbool een kruis waarrond de ‘S’ van ‘Spiritus’ (de H. Geest) verstrengeld is – werd gesticht door de kluizenaar Pietro Angelerio (ook wel Pietro da Morrone genoemd), de latere paus Celestinus V. Het was op zijn initiatief dat hier, in het gehucht Badia, een bescheiden Mariakerkje uit het begin van de 13de eeuw werd omgebouwd en uitgebreid tot een grotere kerk, gewijd aan de Heilige Geest. Naast de kerk verrees ook een abdij.

De benoeming van Pietro Angelerio tot paus in het jaar 1294 deed de uitstraling van de abdij nog verder groeien. Het hele grondgebied rondom de abdij werd onder haar gezag geplaatst. Dat leverde aanzienlijke inkomsten op. Hiermee werd de abdij in de loop der eeuwen verder verfraaid en uitgebreid om de toevloed aan monniken op te vangen.

Een lange, maar bewogen geschiedenis

Het gebouwencomplex kreeg zijn huidige uitzicht na de ingrijpende restauratiewerken die volgden op de vernietigende aardbeving van het jaar 1706. De abdij strekte zich op haar hoogtepunt uit over een oppervlakte van meer dan 1.600 m2 en is uitgebouwd rond drie grote en twee kleine binnenpleinen.

Ze groeide uit tot het religieuze, culturele en economische centrum van de vallei. Dat duurde tot 1806, het jaar waarin op bevel van Napoleon kloosterordes werden ontbonden. Nadat de monniken er waren weggetrokken, werden de gebouwen achtereenvolgens gebruikt als school, als armentehuis en als militaire kazerne. Van 1868 tot 1993 fungeerde een deel van het enorme complex als gevangenis.

Vandaag zijn de kerk en een deel van de gebouwen opnieuw opengesteld voor het publiek zodat bezoekers zich een beeld kunnen vormen van de grootsheid van de voormalige abdij. Het gebouw biedt tegenwoordig ook onderdak aan de regionale dienst voor toerisme en de directie van het nationaal park van de Majella.

Je betreedt het monumentale complex via een grote poort langs de straatkant. Vanuit de hoogte kijkt een duif, symbool van de Heilige Geest én van de Orde der Celestijnen, welwillend op de bezoekers neer.

Op verkenning door de abdij

Nadat je een toegangsticket hebt aangeschaft, kan je je bezoek best beginnen met het bekijken van een korte inleidende film over de geschiedenis van de abdij. Je krijgt er ook meer informatie over de Orde der Celestijnen en hun verspreiding in Europa.

Wandel vervolgens over het grote binnenplein, de Cortile Maggiore, met zijn eeuwenoude platanen tot aan de kerk. De huidige kerk dateert uit de 17de eeuw en werd gebouwd door Donato Di Rocco die zich duidelijk liet inspireren door de architectuur van Carlo Borromini. De grote, lichtrijke kerk heeft een grondplan in de vorm van een Grieks kruis.

Aan de binnenzijde, boven de ingang, zien we een fraai gesculpteerd houten balkon en de omlijsting van het orgel dat zich hier ooit bevond. Het is een meesterwerk van Giovan Battista del Frate. Hij was het ook die de houten koorbanken vooraan in de kerk ontwierp.

De barokke altaarstukken links en rechts in het centrale deel van de kerk bevatten oorspronkelijk schilderijen die tegenwoordig in het Museo Civico in Sulmona worden bewaard. Links hing een doek uit 1758 dat Sint Benedictus voorstelde, rechts een werk uit 1750 getiteld ‘De apotheose van San Pietro Celestino’.

In de fraaie, witte koepel staan in ronde medaillons voormalige abten afgebeeld in monochrome kleuren. Centraal in de koepel herken je opnieuw het gesnavelde symbool van de Heilige Geest.

Vergeet niet even af te dalen in de crypte. De veelkleurige kapitelen zorgen voor een frisse toets in deze sobere ruimte. Op een fresco uit de 14de eeuw herkennen we San Pietro Celestino die de leefregels van zijn kloosterorde kenbaar maakt aan zijn volgelingen.

Verlaat de kerk door de deur rechts van de houten koorbanken. Via het langgerekte binnenplein, de Cortile del Pozzo, bereik je het majestueuze refectorium, de eetzaal.

De wanden van de lange zaal zijn versierd met monochrome muurschilderingen. Ze dateren uit 1717 en stellen o.m. taferelen voor uit het Oude Testament, een scène uit de Bruiloft van Kana, verschillende deugden waaraan kloosterlingen zich moesten houden en episodes uit het leven van Celestinus. Op de muur helemaal achteraan staat, heel toepasselijk in deze eetzaal, het Laatste Avondmaal afgebeeld.  

Vooraan in de eetzaal wandel je door een brede deur tot aan de mooie dubbele trap die naar de eerste verdieping leidt. Hier bevond zich ooit de rijkgevulde bibliotheek, maar daar is vandaag niets meer van te merken.

Links van de kerk bereik je door een poort de Cortile dei Nobili. Hier heb je een mooi uitzicht op de majestueuze Morone die boven de abdij verrijst.

De geschiedenis van Celestinus V

Op het einde van de zuilengalerij links kan je (tegen betaling) nog een kleine, maar interessante multimediale tentoonstelling bezoeken waar je kennis maakt met het middeleeuwse kloosterleven. Je leert er ook meer over de vele abdijen die door Pietro Angelerio in de regio werden opgericht. Interessant is ook de kopie van het eeuwenoude perkament met de officiële benoeming van Pietro Angelerio tot paus Celestinus V.

Als je nog op zoek bent naar meer informatie over de bezienswaardigheden in de regio, loop dan voor je de abdij verlaat nog even binnen bij de toeristische dienst van het Parco Nazionale della Majella die gevestigd is op de eerste verdieping van het gebouw aan de oostzijde van het grote binnenplein. Je vindt er tal van folders, brochures en boeken.

Extra tips voor als je in de buurt bent

1. Sulmona is een eeuwenoude stad, gelegen in een brede vlakte aan de voet van de bergen van het Parco Nazionale della Majella. In 43 v. Chr.  werd hier de bekende Romeinse dichter Ovidius geboren. In dit artikel nemen we je mee langs de belangrijkste bezienswaardigheden van de stad. 
2. De bekendste lekkernij van Sulmona, dat zijn de confetti. Niet de gekleurde papiersnippers die wij kennen, maar gesuikerde snoepjes, te vergelijken met onze doopsuiker. In Sulmona is er zelfs een heus museum aan gewijd.  
3. In het dorpje Castiglione a Casauria, op zo’n 30 km van Sulmona, ligt de fraaie middeleeuwse abdijkerk San Clemente a Casauria, een pareltje van middeleeuwse kerkelijke architectuur. Lees meer.