Standpunt Emmanuel Van Lierde over uitbreiding palliatieve zorg

In Tertio van deze week pleit hoofdredacteur Emmanuel Van Lierde voor een grondige evaluatie van de bestaande euthanasiewetgeving en -praktijk.

Op 28 mei bestaat de euthanasiewet 20 jaar. Tijd om de balans op te maken en eindelijk het debat te voeren over een uitbreiding van de wetgeving, schreven Vlaams parlementslid Jean-Jacques De Gucht (Open VLD) en Wim Distelmans, voorzitter van de Federale Controle- en Evaluatiecommissie Euthanasie, vorige week in De Standaard. Tertio deelt hun eerste wens. Ook dit weekblad pleit al jaren voor een grondige evaluatie van de bestaande euthanasiewetgeving en -praktijk. Waar zitten de lacunes en wat verdient bijsturing? Ook de werking van de euthanasiecommissie dient stevig onder de loep te worden genomen, en is het na 2 decennia niet eens tijd voor een voorzitterswissel? Het is nooit goed dat een kopman zo lang op zijn stoel blijft zitten, zeker als hij tot een uitgesproken ideologische strekking met een eigen agenda behoort en zelf het debat al jaren monopoliseert.

Zo is het een bewuste tactiek euthanasie voor te stellen als een nieuw mensenrecht, een louter medische act en een barmhartige daad in plaats van als het bewust doden van iemand.

Wilsonbekwaam

In hun opinie stellen De Gucht en Distelmans voor de euthanasiecommissie om te vormen tot een commissie levenseinde die ook palliatieve sedatie in kaart brengt en aan dezelfde controlemechanismen onderwerpt. Ze vragen erop toe te zien dat de laatste wil van de patiënt wordt gerespecteerd. Vervolgens bepleiten ze een uitbreiding van de euthanasiewetgeving naar mensen met een verworven wilsonbekwaamheid, bijvoorbeeld door (jong)dementie. Dat zou het oorspronkelijke uitgangspunt van de euthanasiewetgeving op de helling zetten: het zelfbeschikkingsrecht en de wilsbekwaamheid. De laatste wil wordt dan een vroegtijdig neergepende wens. Ouderenpsychiater An Haekens opperde in dezelfde krant terechte vragen bij zo’n op voorhand opgestelde wilsverklaring: Wat schrijf je daar dan in? Wanneer wil je sterven? Op het ogenblik dat je je partner of kinderen niet meer herkent? Of als er sprake is van een verhuis naar een woonzorgcentrum? Het is bijzonder moeilijk precies te omschrijven wat je wilt. Ofwel bepaal je de situatie waarin je gedood wil worden, zo specifiek dat veel situaties niet in aanmerking komen, ofwel omschrijf je die situatie zo algemeen dat er interpretatie mogelijk en nodig is. Wie beslist dan dat het moment gekomen is? Wat als er meningsverschillen zijn? En wat als de persoon met dementie op het ogenblik dat hij of zij in de situatie belandt die in de wilsverklaring staat omschreven, geen lijdensdruk (meer) vertoont of zich zelfs verzet tegen de dodelijke handeling? Weinig artsen voelen zich volgens Haekens geroepen iemand te doden die er op dat ogenblik helemaal niet om vraagt.

Nieuwe doelgroepen

Palliatieve zorg – waarbij pijnbestrijding hand in hand gaat met het helpen aanvaarden van de dood en met het vredig afscheid nemen van het leven – blijft het alternatief voor euthanasie. Net zoals de euthanasiewet steeds werd verbreed naar nieuwe doelgroepen, zo evolueerde de voorbije jaren evengoed de palliatieve zorg. Die is niet langer voorbehouden voor terminale kankerpatiënten, maar wordt nu aangeboden bij een breed spectrum – vooral neurodegeneratieve – aandoeningen en richt zich eveneens op specifieke doelgroepen zoals psychiatrische patiënten of kinderen. Die toenemende specialisaties in palliatieve zorg zijn helaas te weinig bekend en krijgen nauwelijks media-aandacht. Sowieso dringt een bredere bekendmaking van wat palliatieve zorg inhoudt en van het bestaande aanbod zich op, net als een uitbreiding ervan in het licht van de recente specialisaties. Te weinig mensen die recht hebben op die holistische, relationele, nabije en barmhartige zorg, doen er effectief een beroep op, dus ook de toegankelijkheid moet beter. Altijd klonk het dat het euthanasieaanbod geen belemmering mocht zijn voor de verdere uitbouw van kwalitatieve palliatieve zorg, maar steunen overheden effectief voldoende die specifieke levenseindezorg?

Hoe groter de aanvaarding en de toegankelijkheid van euthanasie, hoe minder de alternatieven zoals palliatieve zorg worden overwogen en hoe minder steun die genieten. Kan aan die tendens weerwerk worden geboden?

Dit Standpunt van hoofdredacteur Emmanuel Van Lierde verschijnt in Tertio nr. 1.159 dat morgen woensdag 27 april 2022 verschijnt.
Lees ook Kamerbrede christelijke taferelen als niche, een interview met de Nederlandse kunstschilder Egbert Modderman (33) over zijn merkwaardige religieus getinte schilderijen.
Voor een gratis proefnummer van of een abonnement op Tertio.