Vaticaan verzet zich tegen killerrobots

Onbemande wapentuigen uitgerust met kunstmatige intelligentie schenden het oorlogsrecht, klinkt het

Het Vaticaan verzet zich formeel en uitdrukkelijk tegen het gebruik van zogenoemde killerrobots, of juister gezegd dodelijke autonome wapensystemen, in het Engels Lethal Autonomous Weapons (LAW’s), omdat die in strijd zijn met internationale verdragen en onschuldige burgers er ten onrechte het doelwit van kunnen zijn. Dat glasheldere standpunt, dat internationaal van grote betekenis is, werd vertolkt op 3 augustus tijdens een bijeenkomst van de Verenigde Naties in Genève door Ivan Jurkovic, de permanente waarnemer van de Heilige Stoel bij de VN-agentschappen.
Al sinds vele jaren waarschuwen het Vaticaan, de paus, maar ook de Vaticaanse diplomatieke waarnemersmissie in Genève, voor het gebruik en de ontwikkeling van LAW’s, waaronder militaire drones, onbemande voertuigen en tanks en raketten uitgerust met kunstmatige intelligentie. De term killerrobot is dus wat misleidend. Het gaat vooral over grote en kleinere drones die autonoom, snel en vaak onopgemerkt kunnen toeslaan en zelfs aan gezichtsherkenning kunnen doen. Hoogtechnologisch met elkaar verbonden drones kunnen bijvoorbeeld toeslaan in zwermen. Een veelvoorkomend misverstand is ook dat killerrobots hetzelfde zijn als bewapende drones. Bij ‘klassieke’ drones is er steeds een mens die van een afstand doelwitten kiest en besluit al of niet aan te vallen.
In de hele wereld zijn bedrijven bezig met de ontwikkeling van die nieuwsoortige wapens en almaar vaker komen er rapporten boven over het gebruik ervan in gevechtssituaties. Vooral Israël en Turkije exporteerden de voorbije jaren dergelijke wapens. Verrassend is de vaststelling dat niet-gouvernementele militaire groepen al de eerste drones inzetten in diverse conflicten. Bovendien werden drones vooral tegen islamitische terroristen in de strijd geworpen, beslist in Libië.
Wellicht het eerste gedocumenteerde gebruik van killerrobots door een regulier leger was het militaire treffen in Nagorno-Karabach, een niet erkende enclave van Armenië in Azerbeidzjan, in september en november 2020, waaraan troepen van Azerbeidzjan en Armenië deelnamen. In die oorlog werden aanvalsdrones op grote schaal ingezet en hun doeltreffendheid werd meermaals bevestigd door video-opnames waarvan de authenticiteit buiten twijfel staat.
Al in 2013 werd een internationale campagne tegen killerrobots gelanceerd en in 2018 riep VN-secretaris-generaal António Guterres de lidstaten op een verbod uit te vaardigen, maar grote wapens producerende landen zoals de Verenigde Staten en Rusland vinden het daarvoor te vroeg. Tegenstanders van de autonome wapensystemen, zoals de vredesorganisatie Pax Christi en de Wereldraad van Kerken, maar ook de Amerikaanse industrieel Elon Musk, zijn bang dat LAW’s niet in staat zullen zijn burgers te onderscheiden van strijders en geen voorzorgsmaatregelen kunnen nemen voor de veiligheid van burgers en civiele voorzieningen. Gevechtsdrones zullen ook het oorlogsrecht schenden, dat in detail wordt beschreven in internationale juridische overeenkomsten.
Precies dat laatste is het voornaamste argument van het Vaticaan. Het menselijke oordeel wordt uitgeschakeld en verdwijnt uit de oorlogsvoering. De gevolgen zijn daarvan verregaand en ondermijnen de moraal. Bovendien kunnen dergelijke systemen leren en zelf doelwitten gaan selecteren. Daarom moeten die wapens internationaal worden verboden. (eds)