Waarom werd de feestdag van Valentijn gekoppeld aan de liefde?

Wie was de historische Valentijn?

Eerlijk gezegd, dat is ingewikkeld. We weten dat paus Gelasius in het jaar 496 een feestdag instelde voor Sint-Valentijn op 14 februari. Een 5-tal mensen met dezelfde naam komt in aanmerking, van wie er twee mogelijk samenvallen in 1 persoon, bisschop Valentinus van Terni. Hij werd rond het jaar 268 onthoofd op bevel van keizer Claudius II, omwille van zijn geloof. Zijn relieken bevinden zich in de Sint-Valentinusbasiliek in Terni. 

Wat heeft de oorspronkelijke Valentijn met de liefde te maken?

Waarschijnlijk niets. In een heel kort verhaal over Valentinus in de Gouden legende (middeleeuwse verzameling van heiligenlevens) staat enkel dat hij de dochter van zijn cipier genas van blindheid en dat hij geëxecuteerd werd. Verder weten we weinig of niets met zekerheid.

Pas in de moderne tijd begonnen verhalen te circuleren die de oorspronkelijke bisschop Valentinus in verband brengen met de liefde. Zo zou hij soldaten en hun geliefde in de echt verbonden hebben tegen de wil van keizer Claudius II. Die belegde nogal eens een veldslag en verkoos ongehuwde soldaten die gefocust waren op de strijd en niet op de liefde, zo luidt het in die versie.

Toch werd de feestdag van Valentijn al vroeger gekoppeld aan de liefde. Hoe kwam dat?

Mogelijk zat het begin van de lente daar voor iets tussen. In de 14de eeuw schreef Geoffrey Chaucer in zijn gedicht Parliament of Fowls (Parlement van vogels) de versregel:

• For this was on seynt Volantynys day / Whan euery bryd comyth there to chese his make
  (Want dit was op Sint-Valentijnsdag / Als elke vogel daar zijn maatje komt kiezen)

Een andere verklaring heeft te maken met een heidens vruchtbaarheidsfeest rond diezelfde datum. Jongens en meisjes trokken op de vooravond lootjes. De winnaars waren voor een jaar met elkaar verbonden. Paus Gelasius verbood het feest in de 5de eeuw (dat is een feit) maar mogelijk overleefde het in een afgezwakte versie, waarbij het gekoppeld werd aan de naam van de heilige van die dag, Valentinus.

Hoe dan ook, het eerste bewaarde gedicht waarin een geliefde ‘Valentijn’ wordt genoemd, dateert van 1415. De auteur was de op dat moment 21-jarige hertog Karel van Orléans. Zijn Valentijn was de piepjonge Bonne van Armagnac die op haar 11de aan hem uitgehuwelijkt was. Karel schreef zijn gedicht als krijgsgevangene in de Tower of Londen, waar hij verbleef tot aan zijn dood.

Hoe wordt Valentijn in de kerk gevierd?

Heel wat geloofsgemeenschappen halen Valentijn aan om alle vormen van liefde te vieren. Jubilarissen worden eens in de bloemetjes gezet of er wordt een speciale gebedsdienst gehouden.

In de bisdommen Brugge en Gent werd het aanbod ‘14.02 Valentijn Anders’ geïntroduceerd. In 2022 is er onder meer een inspirerende en verdiepende wandeling met 8 haltes. Ontdek 14.02 Valentijn Anders. Het aanbod staat open voor iedereen en alle vormen van liefde (gezinnen, alleenstaanden, verliefden, jubilarissen, rouwenden...). Bekijk zeker ook de ideeën van Gezinspastoraal Vlaanderen voor een zinvolle Valentijn in het gezin.

Enkele jaren geleden verwelkomde paus Franciscus op 14 februari 20.000 koppels voor een audiëntie op het Sint-Pietersplein in Rome. Hij greep de feestdag van Sint-Valentijn aan om koppels in een duurzame relatie te waarderen en te bemoedigen. In Amoris Laetitia(De vreugde van de liefde) noemt paus Franciscus Valentijn een dag die pastorale kansen biedt (AL 208).

Hoe ontstond het commerciële Valentijn?

In 1537 maakte koning Henry VII van Valentijn een officiële feestdag. Geïnspireerd door auteurs als William Shakespeare begonnen mensen hun geliefden romantische verzen toe te sturen. Rond 1850 begon een zekere Esther Howland een succesvol zaakje met Valentijnskaarten.

Engelse migranten brachten deze prille traditie naar de Verenigde Staten. Van daaruit verspreidde het steeds commerciëlere feest zich geleidelijk in Europa. In België en Nederland is Valentijn sinds de jaren 1990 niet meer weg te denken uit papierzaken, horeca, bakkerijen en zo meer.

Wie schreef de allereerste Valentijnskaart?

We schreven al dat, volgens de Gouden legende, Valentinus de dochter van een cipier genas van blindheid. Wat niet in de legende staat, maar er wel vaak bij verteld wordt, is dat het wonder gebeurde toen de dochter een briefje van de bisschop in ontvangst nam met een gele bloem en de tekst: Van Valentinus. Dat het eerste Valentijnskaartje dus van een bisschop kwam, moet toch met een korreltje zout genomen worden. Of suiker.

Wie is Cupido en wat heeft hij te maken met Valentijn?

Cupido is de Romeinse naam voor de Griekse god Eros. Gewapend met een boog en een pijlkoker gevuld met zowel gouden pijlen om begeerte op te wekken als loden pijlen om afkeer te ontketenen, sloeg Eros toe in de harten van goden en stervelingen en speelde met hun emoties.

In de Hellenistische periode werd Cupido steeds meer afgebeeld als een ondeugend kind. De 19de-eeuwse Victorianen maakten er een engelachtige versie van, waarmee ze de eerste Valentijnskaarten illustreerden. En zo nestelde Cupido zich als een schattig engeltje in het collectieve geheugen. 

Bronnen: Histories / Collector’s Weekly / Wikipedia / heiligen.net