Wie is Robert Francis Prevost, paus Leo XIV? [portret]

Leo XIV, zoon van Louis en Mildred Prevost, werd geboren op 14 september 1955 in Chicago, Illinois als Robert Francis Prevost. De familie Prevost stond als gezin van vijf bekend om hun vroomheid en betrokkenheid in de St. Mary of the Assumption-parochie. De positieve ervaringen in het parochieleven, het voorbeeld van zijn ouders als leerkracht en catechist, en de vele priesters die thuis over de vloer kwamen, waren zeker een inspiratie voor Prevost om het priesterschap te overwegen.

Zachtaardige ziel 

Klasgenoten uit de basisschool omschrijven paus Leo XIV als iemand die uitverkoren leek om een gelovig leven te leiden. Marianne Angarola zat bij hem in de klas en herinnert zich hoe hij nooit moe werd om  te bidden. 

Vriendschap in het hart van zijn spiritualiteit

Prevost koos uiteindelijk niet voor een diocesane priesteropleiding, maar wilde tot een religieuze orde behoren. Hij sloot zich aan bij het Kleinseminarie van de augustijnen, een plek die vertrouwen inboezemde omdat zijn twee oudere broers ook op een augustijnerschool zaten. Er speelden nog motieven mee om augustijn te worden’, bekende hij in 2023 in een gesprek dat Emmanuel Van Lierde met hem had. ’Sommige paters werden missionaris. Het avontuur om naar elders te trekken, sprak me eveneens aan, net als het belang dat een orde hecht aan het gemeenschapsleven. Eigenlijk is dat samenleven synodaliteit: samen op weg gaan in de zoektocht naar God, samen het leven en het geloof delen'. 

Recent nog omschreef paus Leo XIV vriendschap als een van de mooiste geschenken die God ons heeft gegeven. En precies die vriendengemeenschap leerde hij kennen in het religieuze leven dat de augustijnen voorstaan. De Regel van Augustinus omschrijft het religieuze leven immers als een vriendengemeenschap die samen op zoek is naar God. 

Dat belang van vriendschap speelt door in het hele leven van de nieuwe paus. Naar eigen zeggen ontspant hij heel graag met vrienden. Hij houdt ook van reizen en het ontdekken van nieuwe plekken.

Ongetwijfeld zal deze spiritualiteit van de vriendschap ook haar stempel drukken op het pontificaat van paus Leo XIV. In zijn allereerste toespraak vanop het balkon benadrukte hij alvast dat we een synodale kerk moeten zijn, waarin we allemaal samen met elkaar op weg gaan. Hij riep er uitdrukkelijk toe op ‘om bruggen te bouwen, met dialoog, met ontmoeting, die ons allen verenigt om altijd één volk in vrede te zijn’. 

Missionaris

Na studies kerkelijk recht in Rome werd Prevost in 1985 uitgezonden naar Chulucanas in Peru. Een mooie kans voor de reisliefhebber. ‘Het is niet zo ongebruikelijk dat augustijnen missionaris zijn. Uit België vertrokken er bijvoorbeeld confraters naar Congo. We hebben een lange missietraditie en gingen naar overal in de wereld. Toen de Nieuwe Wereld vanaf 1492 ontdekt werd, trokken we meteen daarheen. Gedurende twaalf jaar stond ik de generaal van onze orde bij en mocht ik augustijnen overal in de wereld bezoeken. We zijn aanwezig in ruim vijftig landen in alle continenten’, legde Prevost uit in een interview aan Emmanuel Van Lierde. 

In 1987 werkte Prevost even terug in de VS als roepings- en missiedirecteur van zijn orde, maar de augustijn keerde in 1988 terug naar Peru, dit keer naar hun missie in Trujillo. Hij was er onder meer vormingsverantwoordelijke, prior, professor kerkelijk recht, patristiek en moraaltheologie aan het seminarie en gerechtsvicaris. 

Volgens zij die hem goed kenden, was Leo XIV liefst van al missionaris in Peru gebleven. De zorg voor en het samenleven met mensen in armoede staat hem immers heel nauw aan het hart. Getuige daarvan ook de bijzondere groet in het Spaans aan zijn geliefde bisdom Chiclayo in Peru, waarin hij het gelovige volk daar uitdrukkelijk bedankte voor al wat ze hem gaven.

Armoede en de zorg daaromheen vormen trouwens kernpunten in de augustijnse spiritualiteit. De augustijnerorde komt historisch gezien voort uit de zogenoemde eremieten. Dit waren leken en geestelijken die in armoede leefden, zich in afgelegen gebieden terugtrokken en zich toelegden op gebed en prediking.

Opgeklommen in de kerk

Ondanks zijn liefde voor Peru, zag men ook in Rome de kwaliteiten van Robert Prevost en zeker in de laatste jaren klom hij snel op in de kerkelijke hiërarchie. Naar eigen zeggen vond hij het heel jammer dat hij daardoor veel minder tijd had voor zijn hobby’s: paardrijden en tennis. 

In 2014 benoemde paus Franciscus hem tot apostolisch administrator en daarna bisschop van het bisdom Chiclayo. In 2020 was hij tevens administrator van het bisdom Callao. Zodra hij bisschop werd, woonde hij niet meer in een klooster, maar toch hechtte hij ook dan belang aan het gemeenschapsleven. ’Enkele diocesane priesters leefden samen met mij in het bisschopshuis. We trachten toch wat gemeenschap te vormen en lieten ons daarbij inspireren door de Regel van Augustinus. 

Op 12 april 2023 volgde bisschop Robert Prevost Canadees kardinaal Marc Ouellet op aan het hoofd van het cruciale Dicasterie voor de Bisschoppen en als voorzitter van de Pauselijke Commissie voor Latijns-Amerika. Enkele maanden later, op 30 september, creëerde paus Franciscus hem tot kardinaal. Wat hij bij de selectie van nieuwe bisschoppen belangrijk vond, was dat ze ‘minder institutioneel, rigide en klerikaal zijn’ en daarentegen juist ’meer profetisch, pastoraal, missionair en synodaal’. In de geest van paus Franciscus gaf hij aan dat de Kerk naar buiten gericht moet zijn en dat dienstbaarheid en barmhartigheid haar moeten typeren. 

Nauw verbonden met paus Franciscus

Met de aandacht voor synodaliteit, dialoog en zorg voor de meest kwetsbaren in de samenleving staat paus Leo XIV middenin het beleid dat paus Franciscus heeft uitgedragen. Ook de naamkeuze van onze nieuwe paus staat symbool voor een diepe verbondenheid met paus Franciscus. Hoewel velen de naam Leo XIV meteen in verband brachten met zijn voorganger Leo XIII, doet hij ook denken aan broeder Leo. 

Broeder Leo was een van de naaste metgezellen en biechtvader van Franciscus van Assisi, naar wie paus Franciscus zich noemde. De relatie tussen de twee franciscaanse broeders werd gekenmerkt door een diepe vriendschap en spirituele verbondenheid. Meer nog, het was broeder Leo die veel van wat we weten over Franciscus van Assisi neerschreef en zijn idealen bewaakte in de orde. 

Paus Leo XIV profileert zich met zijn naamkeuze dus heel bewust als iemand die de erfenis van paus Franciscus wil bewaren en verderzetten, wat een uitdrukkelijke wens ook is van een groot deel van de katholieken vandaag. Paus Leo XIV belooft dat bovendien te doen met een charisma dat eenvoud, zachtheid en nederigheid uitstraalt. En ook op dat vlak lijkt hij op broeder Leo, die vaak werd aangeduid als ‘broeder klein schaapje’ om precies die genoemde kwaliteiten in het licht te stellen.

Eerste paus uit de VS

Leo XIV schrijft geschiedenis als eerste paus ooit uit de Verenigde Staten. Hoewel hij niet meer de stempel heeft van pure Amerikaan omdat hij de wereld rondreisde en ook lang in Peru woonde en werkte, wekt de keuze voor een Amerikaanse paus veel hoop. Zal hij met zijn klemtoon op dialoog en eenheid in verscheidenheid een positieve rol kunnen spelen in de polarisering die momenteel woedt binnen de Amerikaanse Kerk en op breder politiek vlak?