‘Ik zie bont en blauw maar ik leef’- de afscheidsbrief van 2023

‘Beste lezer, het is in ­opperste kwetsbaarheid dat ik nu heenga. Ik zie bont en blauw maar ik leef. Ik ben het jaar 2023. Het gaat niet goed met mij, maar ik heb een toekomst, ondanks alles.

Nog enkele dagen en ik word weer helemaal nieuw.

Een schone lei, een nieuwe kans om er iets van te maken. Blijf nog even bij mij in deze donkere dagen vooraleer het zover is. Want ik heb veel om over na te denken.

Vindt ieder van zichzelf dat hij in de moeilijkste aller tijden leeft? Of maken we het alleen maar moeilijk? Stel ik mij aan als ik zeg dat ik het zwaarder te verduren heb dan al mijn voorgangers bij elkaar? Misschien wel. Wetenschappers zeggen dat de wereld er alleen maar op vooruit gaat als je het grote plaatje bekijkt. Rutger Bregman schreef in een van mijn vorige levens, 2019, nog dat ‘alle mensen deugen’. Zo hard zijn we op die korte tijd toch niet achteruit gegaan? En toch lijkt het alsof de waanzin het wereldwijd heeft overgenomen van de rede, zoals Bart Peeters het beschreef in Brood voor morgenvroeg. Zo op het einde van mijn dagen weet ik het niet meer zo goed. Het wordt wazig voor mijn ogen. Ik vraag u om enig mede­dogen bjj het uitstorten van mijn ziel.

• • •

De terreuraanslagen en de oorlog in Gaza is wat mij zo neerslachtig maakt. Ik zag blinde woede en moordlust zoals nooit tevoren. De rede is helemaal zoek. Of is het misschien nog erger en loopt alles in Gaza volgens een morbide plan om de hele bevolking te verdrijven? Het beeld van een kerststalletje in een lutherse kerk in Betlehem staat op mijn netvlies gebrand. De plaatselijke vrijwilligers hadden het kind Jezus tussen vier kaarsen op een hoop puin gelegd…

Schreeuwen wil ik, maar ik ben maar een kalenderjaar. Ik kan alleen toekijken en notuleren.

Word ik het jaar waarin de wereld zijn doodvonnis tekende door niet in te grijpen toen het nog kon? Neem nu COP28. Alle wereldleiders zaten daar samen om tot dwingende afspraken te komen om het klimaat te redden. Maar ondertussen offeren ze het milieu op als collateral ­damage in hun conflicten die enkel draaien om kortzichtige geopolitieke belangen. Dat doet mij ook denken aan de explosie van de grootste stuwdam van Oekraïne, de Nova Kakhovka in de regio Cherson. 6 juni, ook die datum staat in mijn geheugen gegrift. Alsof de wereld al niet meer dan genoeg af te rekenen krijgt met natuurrampen.

• • •

Ik trek me op aan mensen als Sebastien Bellin, de basketballer die in maart getuigde op het assisenproces over de aanslagen in Brussel en Zaventem in 2016. ‘Ik ben geen slachtoffer, maar een overlever’, zei hij. Bij de aanslag in de luchthaven werd hij zwaar getroffen aan de benen en de heup. Dankzij intensieve revalidatie herwon hij na twee jaar de kracht om te lopen. Vier jaar na het drama liep hij zelfs de Ironman uit. De laatste stap in zijn genezingsproces noemt hij het schenken van vergeving. ‘Als je je ergste vijand – de mens die jou kapot wil maken – in de ogen kan kijken en zeggen dat hij van jou net een betere mens heeft gemaakt, dan is dat ongelooflijk krachtig. Ik kies ervoor om elke dag te drinken van de bron van het geloof in plaats van die van de haat. Daarmee maak je de macht van het kwade alleen maar groter.’

Zulke wijze woorden geven me op­nieuw kracht.

De kracht om zelf ook een overlever te zijn en geen slacht­offer, om niet verslagen neer te liggen en te zwijgen over het onrecht dat on­schuldigen en vaak net de meest kwetsbaren wordt aangedaan.

• • •

Van slachtoffers en overlevers gesproken. Dat brengt me natuurlijk bij Godvergeten. Het leek wel of de samenleving voor het eerst de verhalen van de getuigen in de documentaire hoorde. Bij mij waren ze allesbehalve godvergeten – het jaar 2010 kwam weer in mijn gedachten. Iedereen was verbouwereerd, alsof er na de misbruikcrisis van toen niets veranderd was in de Kerk. Wie het een beetje had willen volgen, weet wel beter. Zelf was ik ook wel verbouwereerd, niet in het minst over de desinformatie en afrekeningen die de documentaire met zich meebracht, maar ook – vooral – over de getuigenissen zelf.

Ja, we hebben gefaald, erkende de nieuwe aartsbisschop Luc Terlinden. En geen klein beetje.

Schaamte daarover is ook nu nog op zijn plek, ook al zijn de meeste betrokken daders en toedekkers er ondertussen al lang niet meer. Het is tijd voor een grondige evaluatie van de aanpak sinds 2010, maar liefst wel een eerlijke.

Mijn kaars gaat uit vooraleer de parlementaire commissies hun werk afronden. Ik kan alleen maar hopen dat politici, naast alle inspanningen voor hun profilering in de hete adem van komende verkiezingen, toch ook nog de intellectuele moed hebben om aan waarheidsvinding te doen en alle betrokken partijen oprecht te beluisteren. Dat is naar verluidt toch de bedoeling van de commissies.

• • •

Nu voel ik mijn einde naderen. Als laatste daad zou ik graag alle slachtoffers en overlevers die op mijn kalender vielen, willen omarmen en troosten. Ik wil hen een liefdevol gelaat tonen. Misschien dat van Jolien Boumkwo, onze Belgische trots in hamerslingeren en kogelstoten. Doorgaans haalt ze Belgische titels met zwaar materieel, maar op de Europese Spelen in Polen redde ze op 26 juni het Belgische team 100 m horden door in te springen voor een geblesseerde atlete.

Andere atletes bedankten om het mal figuur dat ze zouden slaan, zo zonder voorbereiding, maar Jolien had het hogere doel voor ogen.

Dat ze hopeloos achterop zou geraken bij haar concurrentes in deze discipline en niet zoals zij vederlicht over de obstakels zou springen, ontmoedigde haar niet. Ze zag er de fun wel van in en tenslotte ging het om het team, dat zonder haar heldendaad een streep kon halen door de spelen. Het filmpje van haar prestatie ging de wereld rond en ontwapende miljoenen kijkers.

• • •

Kijk, dit soort ontwapening zou ik meer willen zien. Alsook militaire ontwapening, voor de duidelijkheid. Het zijn die kleine daden van verbondenheid die me doen vasthouden aan het leven, ondanks alle rampspoed.

Alleen in kwetsbaarheid en tederheid ligt het antwoord op de meedogenloosheid in de wereld.

Geen enkele macht is ‘bij machte’ om het kwade te keren, omdat het kwade al in haar macht vervat zit. Alleen de onmacht van de liefde kan dat.