Berlijn bewijst dat muren van haat overwonnen kunnen worden

Na de Val van de Muur van Berlijn vertelde een belangrijk Oost-Duits leider aan Angela Kunze-Beiküfner: ‘Wij waren op alles voorbereid, behalve op kaarsen en gebeden’. De net geen zestigjarige evangelische studentenpastor van Magdeburg, de hoofdstad van de Duitse deelstaat Saksen-Anhalt die tijdens de Tweede Wereldoorlog nagenoeg volledig vernield werd en daarna veertig jaar lang in de grauwe Duitse Democratische Republiek lag, was in 1989 vijfentwintig jaar oud en woonde in de Bergstraβe in Oost-Berlijn. Nu staat iets verderop een Museum van de Muur; toen stond er effectief een Muur die westen van de stad hermetisch afscheidde van het oosten en van Oost-Duitsland.

Gebed doet muren vallen

Er waren dat jaar al 200.000 Oost-Duitsers naar het Westen gevlucht, vertelde Kunze-Beiknüfer gisteren voor de Brandenburgse Poort in hartje Berlijn, tijdens de slotbijeenkomst van ‘Durf de vrede aan’, de jaarlijkse interreligieuze ontmoetings- en gebedsdagen voor de vrede ‘in de geest van Assisi’ van de Gemeenschap van Sant’Egidio. ‘Maar intussen was de laatste open grenspost met het toenmalige Tsjecho-Slowakije afgesloten. Wij waren volkomen ingesloten door muren. En wie in Oost-Duitsland zelf een kritisch geluid liet horen, werd meteen gearresteerd. Wat moesten we doen? Toen nam ik een beslissing die mijn leven heeft veranderd – en wellicht ook het leven van vele anderen.’

Angela Kunze-Beiknüfer begon een vastenactie als vorm van geweldloos verzet.

Ghetsemanekerk

In de evangelische kerk van Ghetsemane aan de Prenzlauerberg in hartje Oost-Berlijn kwamen al elke dag mensen samen om te bidden voor vrede en voor wie opgepakt was. Op 4 oktober begon ik mijn actie; sinds die dag bleef de kerk 24 uur op 24 open en ik bleef er vasten en bidden. Ik wist dat ik meteen gearresteerd zou worden als ik de kerk verliet. Maar her en der sloten mensen zich bij de vastenactie aan. En elke avond om zes uur kwamen vele mensen meebidden, vaak mensen die in geen eeuwigheid een voet in een kerkgebouw hadden gezet. Als het te druk werd, greep ik de microfoon en zette ik de canon ‘Dona nobis pacem’ in.

(vervolg na de foto's)
 

Ongelooflijk!

Op 7 en 8 oktober werden tientallen mensen na het gebed in de Ghetsemanekerk opgepakt en weggevoerd met legertrucks. Maandag 9 oktober was de kerk lang voor zes uur al volgelopen, en werd ze bij het begin van het gebed door de ordediensten omsingeld. Wij vreesden het ergste, maar we zongen, we baden, we hoopten. En toen hoorden wij het nieuws uit Leipzig, waar duizenden mensen na een soortgelijk gebed de straten waren opgegaan en de politie niet gechargeerd had. Wij openden de deuren van Ghetsemane… en we zagen dat de legertrucks en waterkanonnen zich terugtrokken. Het was ongelooflijk!

Zingend en met onze kaarsjes in de hand gingen we de straat op. (Angela Kunze-Beiknüfer)

Muren zijn niet eeuwig

Van toen af aan kwamen elke avond meer mensen in kerken overal in Oost-Duitsland samen om te bidden voor vrede en gingen zij daarna de straat op. En het duurde net geen maand meer, voor de Muur van Berlijn viel! San’Egidio had ongetwijfeld geen betere plek kunnen kiezen voor dit statement: muren zijn niet voor eeuwig, zij kunnen omvergeworpen worden. De verdeeldheid, de oorlog en de haat hebben niet het laatste woord. Natuurlijk hebben ook andere factoren een rol gespeeld, besluit pastor Kunze-Beiknüfer, maar sinds deze ervaring in 1989 ben ik er rotsvast van overtuigd dat het gebed een kracht van verandering in zich draagt, dat het gebed vredevolle veranderingen kan teweeg brengen, dat het gebed muren doet vallen.

(vervolg na de foto's)

Geest van Assisi

Een jaarlijkse interreligieuze hoogmis van vriendschap, ontmoeting en gebed voor vrede blijft dus ontegensprekelijk grote waarde hebben. En toch… Ongetwijfeld verklaart de vroege datum in het werkjaar – het tweede weekend van september – een aantal afwezigen bij deze editie. Maar er zijn ook enkele internationale conflicten die zo vastgelopen lijken te zijn dat de betrokken partijen en, zeker in het openbaar, er nauwelijks nog over durven spreken. Er waren zo goed als geen orthodoxe leiders in Berlijn, op twee metropolieten van de Roemeens-orthodoxe Kerk, een Albanees-orthodoxe metropoliet en de bisschop van de Servisch-orthodoxen in Duitsland na. En kardinaal Matteo Zuppi, paus Franciscus’ vredesgezant, zei niets concreets over de oorlog in Oekraïne.