Restauratie Lam Gods: bekijk de nieuwe verbluffende resultaten

De restauratie van het Lam Gods, het veelluik van de gebroeders Van Eyck, blijft verbluffende resultaten opleveren. Sinds 2 mei 2023 worden de bovenste zeven panelen van het geopende altaarstuk gerestaureerd in het Museum voor Schone Kunsten (MSK) in Gent. Het is de derde en laatste fase van de grootscheepse restauratie, die in het voorjaar van 2026 voltooid zal zijn. 

Wat is er het voorbije jaar gebeurd?

De voorbije maanden werden niet-originele vernislagen weggenomen en de verflagen eronder uitvoerig bestudeerd.

Momenteel verwijderen restaurateurs 16de-eeuwse overschilderingen.

Ze worden onder een stereomicroscoop millimeter per millimeter weggenomen met behulp van een chirurgisch scalpel. Dat is mogelijk, omdat er zich tussen het origineel en de overschilderingen nog oude vernislagen bevinden.

(Lees verder onder de afbeeldingen.)

Wat zijn de voorlopige resultaten?

• Panelen met Adam en Eva: er werden dikke, verkleurde vernislagen verwijderd, waardoor de originele details en subtiele kleurnuances weer tot hun recht komen. Ook de driedimensionaliteit van de figuren komt beter uit de verf.

• Panelen met Maria, God en Johannes de Doper: de drie monumentale, centrale figuren tekenen zich nu scherper af tegen de achtergrond. Bovendien kan de toeschouwer weer de schittering van het bladgoud ervaren.

• Panelen met musicerende engelen: met het verwijderen van de 16de-eeuwse overschilderingen op de zingende en musicerende engelen en op de panelen met Johannes de Doper, Maria en de Godheid vinden de restaurateurs de transparante lagen, zachte moduleringen en diepe schaduwen terug die zo kenmerkend zijn voor de gebroeders Van Eyck. 

(Lees verder onder de afbeelding.)

Wat gebeurt er verder?

Het verwijderen van oude vernissen, retouches en 16de-eeuwse overschilderingen zal nog talrijke maanden in beslag nemen. De voortgang van het project wordt nauwgezet gevolgd door de commissie van internationale experten. Uiteindelijk zal de oude schade in de originele verflagen van de gebroeders Van Eyck door de conservatoren-restaurateurs nauwkeurig worden geretoucheerd met omkeerbare materialen. Tot slot krijgen de zeven panelen aan het einde van de behandeling een nieuwe vernislaag.

(Lees verder onder de afbeelding.)

Reacties

Hélène Dubois, restaurateur en kunsthistorica in het KIK en projectleider: ‘Onze expertise in de complexe problematiek rond het Lam Gods is, zowel op het vlak van de uitvoering als op dat van het wetenschappelijk onderzoek, uniek. Ze stelt ons in staat om de materiële en visuele samenhang van het hele altaarstuk na de restauratie te garanderen. De behandeling van deze zeer diverse panelen, met prachtige levensgrote figuren en uiteenlopende problematieken, is een ware uitdaging.’

Matthias Diependale, Vlaams minister van Onroerend Erfgoed: 'Er is de afgelopen jaren zwaar geïnvesteerd in de restauratie en ontsluiting van zowel de kathedraal, met het gloednieuwe bezoekerscentrum, als het Lam Gods. Ook voor deze derde en laatste fase levert de Vlaamse overheid een forse investering van 1,5 miljoen euro. Ik ben ervan overtuigd dat deze investeringen het meer dan waard zijn; met de restauratie zetten we Vlaanderen nog steviger op de kaart als unieke erfgoedregio die bewoners, ondernemers en toeristen begeestert.’

(Lees verder onder de afbeelding.)

Enkele weetjes over de restauratie

• De financiering van deze fase komt voor 80% van Vlaanderen, waarvan 40% van het Departement Cultuur, Jeugd en Media (Topstukkenfonds) en 40% van het agentschap Onroerend Erfgoed (in totaal: 1.500.000 euro). De overige 20% valt ten laste van de Kerkfabriek en wordt door het Fonds Baillet Latour medegefinancierd.
• Fase 1 en 2 kostten samen ruim 2 miljoen euro. Eenzelfde bedrag wordt geschat voor fase 3.
• Elke ingreep wordt ingeschat en begeleid door een internationale commissie van experten.
• De chemische samenstelling van oude verf laat toe overschilderingen te dateren. Sommige bestanddelen (bijv. chroom) zitten niet in de originele verf. In de donkergroene mantel van Johannes De Doper werd het pigment posnjakiet aangetroffen. Dat werd uitsluitend in de 16de eeuw gebruikt en zelden in de 15de eeuw, maar zeker niet in de tijd van Van Eyck.
• De drie centrale panelen (Onze-Lieve-Vrouw, God en Johannes de Doper) werden in 1794 door de Fransen in beslag genomen en naar Parijs gebracht, om in 1816 terug te keren. De panelen met de zingende en musicerende engelen werden in 1816 verkocht aan een kunsthandelaar.
• Een grote uitdaging bij de restauratie zijn de persbrokaten op de achtergrond van de drie centrale panelen.
• De voortgang van de restauratie, inclusief beelden en verslagen, vind je op de website Closer to Van Eyck. In het Museum voor Schone Kunsten (MSK) in Gent kan je de restaurateurs live aan het werk zien: www.mskgent.be