Peperbus in het nieuw

UNIZO Provincie Antwerpen overweegt verhuis naar beschermd kerkgebouw in het hart van Borgerhout

De Sint-Jan-Evangelistkerk in Borgerhout, beter bekend als de Peperbus, wordt het nieuwe onderkomen van ondernemersorganisatie UNIZO Provincie Antwerpen. Iedereen die al eens over de Antwerpse ring reed, kent ongetwijfeld de statige bakstenen kerktoren. Met zijn vierkante basis en kegelvormige spits wordt de toren in de volksmond Peperbus genoemd.
De neoromaanse kerk, een imposante driebeukige kruisbasiliek uit 1887-1890, werd ontworpen door twee vooraanstaande negentiende-eeuwse architecten. Hendrik Beyaert tekende ook het Paleis der Natie in Brussel en de Nationale Bank in Antwerpen, Frans Baeckelmans onder meer het Stuivenbergziekenhuis en enkele parochiekerken in de Scheldestad. Zowel de binnen- als de buitenkant van de Sint-Jans is beschermd als monument.
„Voor de parochiegemeenschap was de kerk te groot en te duur geworden om te onderhouden,” zegt Hugo Defillet, lid van het kerkbestuur. „Ze werd ooit opgetrokken voor drieduizend kerkgangers, maar op een gewone zondag zijn we nog met dertig. We worden er ook niet jonger op en hebben geen vaste pastoor meer. Daarom stapten we in het Antwerpse kerkenplan in een onderzoeksproject.”
In een eerste fase werd onderzocht of er in het gebouw geen mogelijkheid was om ruimte voor de liturgie te behouden. Hugo Defillet: „Er waren heel wat ideeën, maar helaas weinig met een haalbaar prijskaartje. Het onderzoek wees uit dat er te veel randvoorwaarden waren. Daarop werd besloten tot een open marktonderzoek, in samenwerking met AG Vespa, die daar ervaring mee heeft. Zeven kandidaten meldden zich aan. Na overleg beslisten we de formule van erfpacht uit te werken en na samenspraak tussen stad, bisdom en kerkbestuur bleek UNIZO Provincie Antwerpen de beste kandidaat.”
De ondernemersorganisatie [node:field_streamers:0] wil kerk en toren restaureren en herinrichten. Vervolgens verhuist ze haar kantoren naar het gebouw. UNIZO wil ook de resterende ruimte innovatief invullen. Het moet in elk geval een laagdrempelige plek worden waarin vernieuwend ondernemen centraal staan. Daarvoor haalt de organisatie inspiratie in het buitenland, zoals Station F in Parijs, Space 10 in Kopenhagen en Blue City in Rotterdam.
De plannen werden tijdens een persconferentie bekendgemaakt en nu volgen zes maanden van studie. UNIZO bestudeert wat er met het gebouw op het vlak van architectuur mogelijk is, de parochiegemeenschap of ze samengaat met een naburige parochie of een andere locatie zoekt voor vieringen. „Dat wordt geen makkelijk proces, want velen koesteren gevoelens voor het kerkgebouw, omdat ze er gedoopt of getrouwd zijn”, weer Hugo Defillet. „Ook de buurt mogen we niet uit het oog verliezen. UNIZO koos bewust voor deze buurt en voor een bestaand gebouw. De kerkraad kiest voor een nieuwe en zinvolle toekomst voor ons gebouw.”
Zodra het projectvoorstel van UNIZO Provincie Antwerpen groen licht krijgt van het Vlaams Agentschap Onroerend Erfgoed zal de bisschop van Antwerpen normalerwijs de kerk van Sint-Jan-Evangelist onttrekken aan de eredienst met het oog op herbestemming, waarna de kerkfabriek een erfpachtovereenkomst kan afsluiten met UNIZO Provincie Antwerpen.
Zover is het echter nog niet. Dat de Peperbus een nieuwe bestemming krijgt, is een belangrijke stap in de realisatie van het Antwerpse parochiekerkenplan, voorgesteld in 2016. Door het beschermingsstatuut is het ook een van de moeilijkste dossiers uit het kerkenplan. „Het belangrijkste is dat het gebouw dat voor een gemeenschap werd opgetrokken, ook door de gemeenschap zal worden gebruikt”, besluit Hugo Defillet.