Schrijfster Lies Gallez vindt geen woorden voor poollicht

Een hele krak is ze. Meer bepaald de krak van Brugge 2014. Dat is de fiere titel die de jonge schrijfster Lies Gallez mag dragen. Deze eer viel haar te beurt omdat ze een gedicht schreef, gericht aan Poetin over de situatie in de Krim. Als eindwerk schreef ze onder begeleiding van Diane Broeckhoven een roman, Stiltevloeker. Vorig jaar in november won ze met Klaar de publieksprijs van de A.L. Snijdersprijs, een wedstrijd voor zeer korte verhalen. Naast schrijver is Lies vooral een fervente dromer, koffieliefhebber en luisteraar.

Je was onlangs dertig dagen lang op schrijfverblijf in IJsland. Elke avond probeerde je het poollicht te spotten. Waarom eigenlijk?

Lies Gallez • Ik was bang het niet te zien! Mijn verblijf duurde slechts een maand en ik wist weinig van poollicht. Gelukkig hoorde ik tijdens de tweede week dat er zoiets bestaat als een weerbericht voor poollicht: aurora forecast. Dan weet je wanneer je kans het grootst is om dat natuurverschijnsel te zien.  

Ik dacht: dat wordt een hele belevenis en dus ook een prachtig schrijversaquarel als het zover is. Maar als je het poollicht dan even ziet, schrijf je er eigenlijk heel summier - 3 zinnetjes - over. Hoezo?

Het licht heeft een eigen leven. Een paar minuten later is het verdwenen. Intens sta ik nog na te glimlachen, en besef ik hoe klein ik ben in deze grote wereld. Lies Gallez

Lies Gallez • Ik had te weinig woorden om mijn ervaring weer te geven. Ik botste echt op de grenzen van onze taal. Poëtische zinnen vond ik geen goed idee omdat het dan misschien te zweverig werd. Het poollicht was fysiek bijna tastbaar aanwezig. Een heel fel, groen licht, nog zoveel mooier dan wat ik nu zeg. Hoe vang je dat verschijnsel in woorden? Ik probeerde wel iets neer te pennen, maar ik vond geen enkele beschrijving goed genoeg.

Wat deed het zien van het poollicht met jou?

Lies Gallez • Het was overweldigend! In totaal heb ik het vijf keer gezien. De eerste keer was het niet zo fel, de laatste keer dan weer hallucinant groen. Je belandt meteen in een ander perspectief: je beseft ineens hoe groot de natuur is en hoe klein jijzelf als mens bent. Buiten was het ijskoud en het licht was buitengewoon uniek.

Als volwassene verlies je een beetje de gave van de verwondering omdat je aan alles went. Maar het kind in mij werd diep geraakt door dat licht.

Ik wilde tijd nemen om erbij te gaan zitten en mijn indrukken neer te schrijven. En dat heb ik ook gedaan, louter voor mezelf. Die intieme beleving is namelijk moeilijk te delen met andere mensen.

Hoe anders is het poollicht dan het licht hier?

Lies Gallez • Het is hallucinant groen van kleur! De hemel is tegelijk heel helder en heel donker. Voor negen uur ‘s avonds krijg je het poollicht meestal niet te zien. Dan komt het in een dansende wolk van fluogroen. Het is absoluut niet te vergelijken met daglicht, met een zonsondergang of -opgang. Het is van een totaal andere proportie en ook heel vluchtig. Na 30 seconden was het weer voorbij. Heel onvoorspelbaar dus en daarom heel uniek. En yes, ik ben erin geslaagd om het te zien!

Je moet er ook echt moeite voor doen: je moet het juiste tijdstip kiezen en de juiste kleren aantrekken om de koude te trotseren. En dan moet je ook nog het geluk hebben van een heldere hemel. Als het dan eindelijk zover is, krijg je een sprookjesachtig tafereel. Natuurlijk kun je het verschijnsel logisch en wetenschappelijk verklaren, maar als je er zoals ik niets van kent, is het heel speciaal.

‘Stilte, ontdekte ik, is iets dat je echt kunt horen.’ Dat vind je een prachtige zin van Murakami uit ‘Kafka op het strand’. En licht, kun je dat ook horen, proeven, voelen of ruiken?

Lies Gallez • Ik kon het licht op één of andere manier voelen. Heel moeilijk uit te leggen hoe. Het is alsof je filter voor prikkels wegvalt. Een beetje zoals bij volle maan: heel helder licht en als je er naar kijkt, komt het onmiddellijk op een directe manier bij je binnen. Alle ruis valt weg. Er is geen enkele auto in de buurt, geen straatverlichting, geen mensen. Ik hoorde volstrekt niets. Enkel het poollicht was daar als zintuiglijke ervaring. Daardoor was het ontzettend intens. Mystiek bijna, als je dat woord wil gebruiken. Maar sommige mensen hebben rare connotaties bij dat woord.

Mijn tweede week zet ik enthousiast in met een nieuwe wijsheid. Zo heb ik de betekenis van eenzaamheid bijgesteld. Het is net zo hard aan jezelf wennen tot het echt comfortabel zit. Dan ben je de eenzaamheid voorbij, dan ben je alleen maar allenig. Lies Gallez

Hoe kon je de donkere eenzaamheid afschudden? Kwam die nieuwe wijsheid zomaar ineens aangewaaid? Of waar haalde je het licht van die allenigheid?

Lies Gallez • Dat is een bijzonder interessante vraag. Voor ik vertrok, vroegen veel mensen zich af of ik niet bang zou zijn van dat alleen zijn. Ik had geen idee, omdat ik niet wist wat het zou inhouden. Ik had er namelijk geen ervaring mee. Tijdens de eerste week dacht ik: nu ben ik waarschijnlijk eenzaam, want ik heb geen familie en vrienden om me heen. Ik had wel  sociale media, maar die geven je enkel maar de indruk dat je minder alleen bent. Ik kon op niemand beroep doen en toch voelde dat niet zo. Na twee weken dacht ik vanuit het perspectief van een IJslander. Die vindt het heel normaal dat je buren op 3 km afstand wonen en dat je een half uur moet rijden naar het dorp. Daarom hebben ze natuurlijk ook van die gigantische boekenkasten! Zo hebben ze wat te lezen als ze alleen zijn. Dat is dus niet eenzaam, dat is gewoon de Ijslandse standaard. Ikzelf had ook genoeg om handen.

Ik vond niet dat die soort eenzaamheid moeilijk, donker en vuil was. Het was eerder een oneindigheid aan mogelijkheden om mezelf beter te leren kennen.

Wat een luxe was dat! Veel verstrooiing heb je daar namelijk niet. De uitnodiging om naar Ijsland te gaan kwam dus op een goed moment. Het was een heftige ervaring en af en toe heb ik echt geworsteld met het verhaal, met mezelf, maar het werd een vorm van worsteling waarvoor je met vertraging dankbaar bent dat je het gedaan hebt. Misschien klinkt dat heel bizar, maar zo is het wel. Elke dag nog pluk ik de vruchten van die worsteling.

Hoe kom je in je creatieve schrijfproces? Hoe probeer je de inspiratie te verleiden om in je hoofd en handen te komen?

Lies Gallez • Ik heb een aantal kleine gewoontes waaraan ik vasthoud. Niet alleen in Ijsland, maar ook thuis. Zo luister ik tijdens het schrijven altijd naar klassieke muziek. Die energie kan bij mij de gepaste emoties en juiste sfeer oproepen. Ik heb een voorliefde voor Chopin. Die is melancholisch en romantisch.

Als ik te opgewekt ben, kan ik niet zo goed schrijven.

De kunstenares Marina Abramovic beschrijft dat perfect: Happiness is such a good state, it doesn't need to be creative. Daarin herken ik me wel. En dus helpt Chopin me aan de juiste mood! Naast muziek heb ik veel licht nodig. Letterlijk! Ik wil de zonsopgang meemaken.  Gelukkig vind ik het makkelijk om heel vroeg op te staan. In België spring ik al om tien voor zes uit bed. Mijn dag begint met meditatie en om half acht ga ik aan de slag.

Ik doe ook graag beroep op andere schrijvers om in de juiste stemming te komen. Een enkele zin of een stukje poëzie helpen mij op weg. De jonge Nederlandse Lieke Marsman kan mijn schrijfhoofd prima prikkelen met haar dichtbundel De eerste letter. En dan is daar  natuurlijk Herman de Coninck, één van mijn klassiekers.

Je schrijft op je blog dat er veel woorden in je hoofd zitten en dat je wil verdwalen in je gedachten. Is dat niet vermoeiend? En hoe krijg je het dan weer licht en luchtig? Of is dat niet de bedoeling?

Lies Gallez • Ik snap je vraag heel goed. Maar ik zit nu eenmaal zo in elkaar. Ik ben heel intens in mijn zijn, in mijn denken en voelen. Dat is voor veel mensen met wie ik werk heel chaotisch.

Ikzelf zie dat als een mooie chaos, niet als een moeilijke warboel waarin je orde moet scheppen.

Sinds 2013 heb ik die chaos omarmd, ook al is het niet altijd superhandig. Het is wel fijn om daar eerlijk in te kunnen zijn. Ik leg nu mijn kaarten op tafel en zeg: ik ben hooggevoelig. Sindsdien hoef ik niet meer te vechten tegen alle prikkels. Ik heb nu een referentiekader en weet hoe het komt. Daardoor komt er rust en ruimte. Ik heb weer houvast. Ik vind die zwaarte en hevigheid nu prima, omdat ik weet hoe ik ermee kan omgaan.

Hoe gaat dat als je kampt met twijfel en writer's block?

Lies Gallez • Ik noem het niet graag zo, writer's block vind ik een flauw excuus. Ik zit natuurlijk soms wel eens vast. Inspiratie komt van inspiratio en dat betekent geest, adem, ziel en lucht. Geen inspiratie hebben, heeft dus te maken met een gebrek aan lucht, adem en ruimte. En dus verander ik letterlijk fysiek van ruimte. Een kamer heeft maar een bepaalde mate van schrijfenergie. En een schrijver heeft veel lucht en een goede ademhaling nodig! Af en toe een stevige wandeling is een must.

Schrijven geeft jou een ongelofelijke voldoening. Voor wie doe je het?

Lies Gallez • Ik denk dat ik in essentie altijd schrijf voor mezelf. Ik vind schrijven ontzettend fijn! Al doende heb ik gemerkt dat ik ook andere mensen kan raken op zovele niveaus. Woorden verbinden. Ze laten mensen en gevoelens bestaan. Zien dat dat mogelijk is, geeft me zoveel energie. Ik koester dat enorm. Toch vertrek ik altijd vanuit mezelf. En dan ben ik zo blij dat mijn bijdrage resoneert bij anderen.

Volg Lies' blog over de kleine gelukjes van het leven.