Brief van de paus over literatuur is belangrijk voor catechese — Bart Willemen

Catechese is ‘groeien in geloof’ – en dat doet elke christen tot aan zijn sterven. Catechese is blijven groeien in de ontmoeting met Jezus Christus. Paus Franciscus heeft in zijn recente brief over de rol van literatuur in vorming benadrukt hoe essentieel literatuur is voor de persoonlijke en spirituele groei van christenen.

Literatuur kan immers dienen als een middel om dieper inzicht te krijgen in de menselijke ervaring en de complexe realiteit van het leven. Hij zegt: “Literatuur helpt ons te reflecteren op de betekenis van onze aanwezigheid in deze wereld, om deze te 'verteren' en te begrijpen wat onder het oppervlak van onze ervaring ligt.” Dit benadrukt het belang van een brede benadering van catechese die verder reikt dan alleen dogmatische kennis. De paus wijst op de unieke kracht van romans en poëzie om innerlijke groei te bevorderen en biedt een diepgaande reflectie over hoe literatuur ons helpt om de complexiteit en diepgang van het menselijk leven beter te begrijpen.

Paus Franciscus opent zijn brief door te benadrukken dat literatuur een essentiële rol speelt in spirituele groei en vorming. Hij merkt op: "In momenten van vermoeidheid, woede, teleurstelling of mislukking, wanneer zelfs gebed ons niet helpt innerlijke rust te vinden, kan een goed boek ons helpen de storm te doorstaan totdat we vrede van geest vinden." Hier wijst de paus op de troostende en helende kracht van lezen, die ons kan helpen om te gaan met de uitdagingen van het leven en onze geestelijke veerkracht te versterken.

Daarnaast onderstreept de paus de actieve rol die de lezer speelt bij het interpreteren van een tekst. "Een boek vereist een grotere persoonlijke betrokkenheid van de lezer. Lezers herschrijven in zekere zin de tekst, vergroten de reikwijdte ervan door hun verbeelding en creëren een hele wereld door hun vaardigheden, hun herinneringen, hun dromen en hun persoonlijke geschiedenis in te zetten." Dit proces van interactie met literatuur, volgens Paus Franciscus, leidt tot een voortdurende innerlijke verrijking en een bredere wereldbeschouwing.

Een ander belangrijk punt in de brief is de waarschuwing van de paus tegen de verwaarlozing van literatuur in de opleiding van toekomstige priesters. Hij stelt: "Literatuur wordt vaak beschouwd als slechts een vorm van vermaak, een ‘kleine kunst’ die niet noodzakelijk is voor de opleiding van toekomstige priesters en hun voorbereiding op het pastorale werk." Paus Franciscus waarschuwt dat een dergelijke benadering kan leiden tot intellectuele en spirituele verarming, omdat literatuur toegang biedt tot de kern van de menselijke cultuur en het individuele hart.

De paus roept op tot een "radicale koerswijziging" en beklemtoont het belang van literatuur voor het verdiepen van de menselijke ervaring en het verrijken van de pastorale bediening. Hij verwijst naar het Tweede Vaticaans Concilie, dat literatuur en kunst erkende als middelen om "licht te werpen op ons lijden en onze vreugde, onze behoeften en mogelijkheden." Literatuur helpt ons om de verschillende dimensies van het menselijk leven te begrijpen en er empathisch mee om te gaan.

Tot slot benadrukt Paus Franciscus de spirituele kracht van literatuur. Hij stelt dat literatuur ons helpt "de afgoden van een zelfreferentieel en vals zelfvoorzienend taalgebruik omver te werpen, een taal die soms ook ons kerkelijk discours vervuilt en de vrijheid van het Woord gevangen houdt." Literatuur opent ons voor nieuwe expressieve en expansieve perspectieven, waardoor onze menselijke woorden in staat worden gesteld de goddelijke Waarheid te verwelkomen.

Door het aanhalen van literatuur benadrukt paus Franciscus dat literatuur niet alleen een bron van persoonlijke verrijking is, maar ook een belangrijk middel om ons te verbinden met de diepste waarheden van ons geloof en ons menselijke bestaan. Het lezen van romans en poëzie kan ons helpen om dieper in te gaan op de mysteries van het geloof en ons voor te bereiden op een vruchtbare dialoog met de cultuur van onze tijd. In de woorden van de paus: "Literatuur helpt ons te reflecteren op de betekenis van onze aanwezigheid in deze wereld, om deze te 'verteren' en te begrijpen wat onder het oppervlak van onze ervaring ligt."

Een warme oproep dus om een catechetische dag of avond vaak te beginnen of beëindigen met een literair citaat!