Oude Syrische ziel leeft op in iconen van Ahmad Sheer

Syrië is een land waar christenen, moslims en joden eeuwenlang in vriendschap en als goede buren met elkaar leefden. Dat mogen we niet vergeten in al het oorlogsgeweld van vandaag.

In het luchtige dakappartement van de Syrische oedspeler Tarek Alsayed word ik voorgesteld aan diens jeugdvriend, de Syrische schilder Ahmad Sheer. Zijn indringende Icoon van de Syrische kinderen was me op Facebook in het oog gesprongen. Het kunstwerk verwijst naar de onschuldige kinderen die het slachtoffer werden van de bloedbaden in de Syrische steden Daraa, Halfaya en Ghouta. De sprekende iconografische symboliek in Ahmad’s werken, intrigeert me. Dringend tijd om kennis te maken.

In augustus 2015 arriveerde Ahmad Sheer (38) in België. Na vier jaar oorlog, liep de spanning in zijn thuisstad Aleppo op. Ahmad voelde dat het niet meer lang zou duren of het regime zou hem van straat plukken om mee te vechten in het leger. Hij besloot te vluchten. Noodgedwongen liet hij zijn gezin en het hem zo dierbare Aleppo achter, om net zoals zovelen de levensgevaarlijke oversteek per rubberboot naar Europa te maken en zich een weg naar een leefbare toekomst te banen.  Ondertussen kon Ahmad ook zijn vrouw en zijn twee kinderen op legale wijze naar België laten komen. Het gezin woont nu in Antwerpen, niet ver van Tarek.

Dat de twee vrienden elkaar door en door kennen, blijkt al snel. Wanneer Ahmad vertelt hoe zijn oom, die schilder en muzikant was, hem inspireerde om als vijfjarig jongetje te beginnen schilderen, leeft ook bij Tarek de herinnering op. Ahmad schilderde altijd, vertelt Tarek. Van zijn oom, die ook mijn oom werd, leerden we kunst te appreciëren. Hij leerde ons te zien wat mooi is, en wat niet.

Pieter-Paul Rubens in Aleppo

In Aleppo werkte Ahmad als leerkracht Arabische literatuur en hij bleef schilderen. Hij begon met het tekenen van karikaturen en Comics tot het in 2003 tijd werd voor een nieuw artistiek project. Ahmad startte schilderlessen aan de academie van Aleppo.

Aleppo was een cultureel onwetende stad, vertelt Tarek. Er was geen opera, geen conservatorium. Sinds de opstand en de daaropvolgende slachtpartij in Hama in 1982, strafte president Hafez de steden Aleppo, Idlib en Hama voor hun opstandigheid. Hij investeerde niet in hen. De steden waren gedoemd te blijven zoals ze waren. Er werden geen bruggen gebouwd, geen stadsontwikkelingsprojecten opgezet en het onderwijs zou nooit een even goed niveau als Damascus bereiken. We moesten hiermee leren omgaan als kunstenaars. En dat lukte, want Aleppo krioelt van succesvol talent, glimlachen beide vrienden trots.

Eén van Ahmad’s eerste schilderijen in acrylverf was een reproductie van de kruisafneming van Pieter-Paul Rubens.

Pas later in de Antwerpse kathedraal besefte Ahmad van welk werk hij indertijd een reproductie maakte.

Moslim bestudeert Byzantijnse iconografie

Het uitbreken van de oorlog, luidde voor Ahmad een nieuwe artistieke periode in. Hij begon de Byzantijnse iconografie te bestuderen. Met behulp van YouTubevideo’s en het advies van een priester uit Lattakia die vertrouwd was met de typische iconografie uit Aleppo, ging Ahmad aan de slag. Hij oefende veel op zichzelf met temperaverf en leerde laag per laag, op klassieke wijze, iconen op te bouwen, van het donker naar het licht. De Icoon van de Syrische kinderen, zou zijn eerste eigen werk worden waarin hij in acrylverf klassieke technieken op diepgaande wijze interpreteerde.

Iconen verwijzen ook naar het lijden van de Heilige, vertelt Ahmad. Mijn werken verbeelden de heiligen van deze tijd, de onschuldige vrouwen en kinderen die lijden en omkomen in de oorlog.

Ik wil de iconografie dichter bij de mens van nu brengen, dichter bij het lijden van onschuldige mensen nu. Ahmad Sheer

Ons gesprek neemt een verrassende wending wanneer ik ontdek dat Ahmad zelf geen christen is. In Aleppo schilderde hij iconen in een winkel voor schilderijen en portretten die hij samen met andere kunstenaars uitbaatte. Vele christenen en priesters die er langskwamen, dachten ook dat hij christen was.

Ik ben moslim, zegt Ahmad. Mijn ouders waren niet zo praktiserend, maar mijn oom was erg religieus. Aleppo was een heel diverse en gemengde stad met veel mensen met een open geest. In de gemeenschap waarin ik opgroeide, had niemand er problemen mee dat ik als moslim Byzantijnse iconografie bestudeerde. Het gaat mij om de kunst, niet om religie. In andere gemeenschappen in Syrië zouden mensen het er misschien moeilijk mee hebben, maar de meeste Syriërs zijn zoals wij.

Oude Syrische ziel

Ook Tarek speelde als moslim regelmatig oed in kerken. Dat maakte in Syrië in die tijd niet zoveel uit, vertelt hij. Het is niet zo dat we allemaal in vrede en vol liefde met elkaar leefden, maar we deden elkaar geen zeer. We leefden samen, onderwezen elkaar, kochten en verkochten aan elkaar.

Enkel over politiek en over het regime, daar mocht niet over gesproken worden. Tarek Alsayed

Wanneer ik pols wat Ahmad juist zo aanspreekt in iconen, glijdt zijn blik onmiddellijk naar een schilderij dat een eerbetoon aan zijn moeder en alle Syrische moeders is, Al-Khansa van Syrië. Ik ben van oorsprong Syriac. We zijn nu moslims, maar heel vroeger waren we christenen. Dus deze iconen stellen ook mij voor. Ze vormen een deel van mijn cultuur, van de symbolische wereld waarin ik opgroeide. Ik voel dat de warmte van iconen gemaakt is van onze ziel, van een gemeenschappelijk ziel die Syrië eigen is. Het licht in iconen lijkt op de zon in Syrië, de warme oosterzon.

Ondertussen schildert Ahmad in België naarstig voort. Hij hoopt ook in België een plek te vinden waar zijn kunst, die gonst van symboliek, tot zijn recht kan komen.

Ontdek Ahmads portfolio op zijn website.