Te droog! Te nat! Is jouw tuin bestand tegen het nieuwe klimaat?

Het gaat niet goed met de waterstand in de lage landen. Lange periodes van extreme droogte wisselen af met extreme regenval. Reden genoeg voor de Vlaamse overheid om gemeenten, bedrijven en verenigingen via een Blue Deal te laten nadenken over waterbeheer. 

Hoe kan jij je eigen tuin weerbaar maken tegen droogte en wateroverlast? 

Ontdek 6 werkpunten om regelmatig iets mee te doen. 

#1 Vang (nog meer) regenwater op of laat het insijpelen

Door wettelijke verplichtingen hebben nieuwe woningen vaak al een regenwaterput voor opvang van regenwater en een infiltratiesysteem om overtollig regenwater in de grond te laten sijpelen. 

Zelfs al heb je een regenwaterput, en zeker als je er nog geen hebt, is een bovengrondse regenton het overwegen waard. Er bestaan systemen waarbij het water verder loopt naar de waterput (of de afvoer) wanneer de ton vol is. Zo vangt je nog meer regenwater op waarmee je terrasplanten en de tuin kan gieten als het echt lang droog blijft. 

En waarom niet het overtollige water laten overlopen naar een lager gedeelte in je tuin. Daar kan het water dan rustig insijpelen. Een infiltratiekom noemt men zoiets. Is de grond in je tuin goed waterdoorlatend, dan is er weinig kans op wateroverlast. Is de grond minder doorlatend dan kan een wadi een oplossing bieden. Een wadi is een infiltratiekom met ondergronds extra voorzieningen voor infiltratie en eventueel afvoer van overtollig water. 

Veel oplossingen vergen een beperkte investering en vaak kan je het zelf doen. In de volgende situaties kan je het beste gespecialiseerd advies vragen:

• jouw tuin ligt lager dan de straat,
• je huis ligt lager dan de tuin,
• de tuin van de buren ligt lager dan jouw tuin,
• de grond bestaat uit klei. 

Opvang en infiltratie van regenwater in je tuin zorgen ervoor dat natte periodes minder nat en droge periodes minder droog worden. Een zegen voor jouw stukje natuur. 

Meer over regenwater opvangen en infiltreren

#2 Onthard waar mogelijk terrassen, opritten en paden

Watertekort en wateroverlast zijn beide het gevolg van te veel verharding. In Vlaanderen is er de voorbije 40 jaar drie keer zoveel beton, asfalt en tegels bijgekomen, van 5% naar 16 %. Daarmee zijn we de meest verharde regio in Europa. Om die trend te keren is de Vlaamse overheid een onthardingsbeleid begonnen. 

Is er in jouw tuin nog verharde ruimte die je kan ontharden? Elke vierkante meter telt. 

• Kan je op je terras of voor je huis enkele tegels wippen voor een klimplant of mediterrane kruidenborder? 
• Is er een tegelpad dat je (deels) kan vervangen door stapstenen of houtsnippers? 
• Zijn waterdoorlatende grasbetontegels of poreuze klinkers misschien een oplossing voor je oprit of parkeerplaats? 

Meer over verharding ontharden

#3 Plant bomen, struiken en klimplanten

Volle zon op je terras kan het kwik al snel doen oplopen tot 40 of zelfs 50 graden. Hoge planten werken in je tuin als een natuurlijke airco. Een klimplant tegen een zonnige muur kan de temperatuur met 15 graden laten dalen. In de schaduw van een hoge boom daalt de gevoelstemperatuur met 15 tot 20 graden. Het verschil tussen gebakken en genieten. 

Versnipperd snoeiafval van bomen en struiken is trouwens een ideaal materiaal om een onverhard tuinpad mee te bedekken (zie tip 2) of om mee te mulchen (zie tip 5). 

Meer over een boom kiezen voor je tuin

#4 Beplant met droogteresistente vaste planten

Je tuin is het beste tegen uitdrogen beschermd als alle grond bedekt is met planten. 

Naakte aarde is voor de natuur een crisistoestand. 

Het ecosysteem wil die zo snel als mogelijk bedekken, net om uitdrogen en erosie te voorkomen. Als jij niets plant, dan komen er pioniersplanten (onkruid) voor in de plaats. 

Alles volplanten is dus de boodschap. Voor veel Vlamingen nog altijd een nieuw principe. 

1. Denk in laagjes. Sommige hoge planten, zoals rozen en hortensia’s, laten behoorlijk wat zonlicht op de bodem vallen. Daaronder kan je het beste nog een bodembedekkertje planten, zoals bosaardbei, bosvergeet-mij-nietje, witte klaverzuring, lievevrouwebedstro, kleine maagdenpalm, een geraniumsoort, maarts viooltje, speenkruid, enz. 
2. Vaste planten kunnen met hun permanente wortelgestel doorgaans beter tegen droogte dan eenjarigen en de typische perkplanten uit het tuincentrum. Bovendien hebben eenjarigen als je ze zelf zaait, naakte aarde nodig om te kiemen. Terwijl we net dát willen vermijden. 
3. Sommige vaste planten zijn meer droogteresistent dan andere. Een plantje dat van nature langs de waterkant groeit, zoals het penningkruid, zal niet happy zijn als het twee maanden niet regent. Dan weet je dat je wekelijks zal moeten gieten om het te laten overleven. Misschien kies je dan liever voor planten die van nature van droge zandgrond houden en daar floreren, zoals wolfsmelk, geraniumsoorten, hemelsleutel, kogeldistel, kruisdistel, campanulasoorten, baardiris, zwenkgras, vedergras, ijzerhard, ezelsoor, anjers, nagelkruid, zonneroosje… Keuze te over. Google maar eens op vaste planten voor droge grond. 
4. Respecteer bij het planten de aangegeven plantafstand. Dat wil zeggen dat je precies zoveel ruimte laat tussen de planten zodat ze mooi aansluiten en alles vullen na ongeveer drie jaar, als ze hun volwassen omvang bereiken. Ja, dat betekent dat er in de tussentijd onbedekte aarde tussen de planten zichtbaar is. Daarvoor pas je tip 5 toe. 

Meer inspiratie over tuinieren op droge zandgrond

#5 Bedek naakte aarde met mulch

Mulchen (spreek uit als multsjen) is tuintaal voor het bedekken van de bodem met een laag organisch materiaal dat we de mulch (zeg multsj) noemen. Gebruik wat je maar beschikbaar hebt of wat je gemakkelijk kan krijgen: bladeren, versnipperd snoeiafval, houtsnippers, een dun laagje (minder dan 2 cm) gemaaid gras, stro… Vraag ook eens bij je buren. 

Mulchen heeft veel voordelen. 

1. Beschermt tegen uitdroging omdat zon en droge wind niet meer rechtstreeks aan de bodem kunnen. 
2. Verbetert de waterhuishouding van moeilijke gronden. Op te droge zandgronden verhoogt organisch materiaal de capaciteit van de bodem om water vast te houden. Op te natte kleigronden verhoogt organisch materiaal de doorlaatbaarheid voor water. Altijd winst!
3. Beschermt tegen afstromen van regenwater, erosie en dichtslibben van de bodem omdat de impact van regendruppels vertraagd wordt. 
4. Voedt het bodemleven en vervolgens ook je plantjes. 
5. Tempert temperatuurverschillen tussen dag en nacht, winter en zomer. In de winter wordt mulch daarom ook gebruikt als bescherming tegen vorst. 
6. Voorkomt onkruid omdat onkruidzaden minder kans krijgen om te kiemen. 

Leg bij jonge en gevoelige plantjes (zoals rozen) de mulchlaag niet tot tegen de stengels om aantasting te voorkomen. 

Meer over mulchen

#6 Leg een (kleine) waterpartij aan

Water verkoelt. Een stukje open water in je tuin is niet alleen voor de mensen een zegen, maar ook voor de natuur een grote aanwinst. Libellen en salamanders kunnen er leven. Vogels en egels komen er drinken. Water- en oeverplanten bieden voeding voor bijen en vlinders. 

Trouwens moet je niet bang zijn voor muggen. Muggenlarven maken geen kans in een poeltje met waterkevers, libellenlarven en salamanders. 

Ook in een kleine tuin en zelfs op een balkon kan je een waterpartij maken. Wat van een ton of bak met waterplanten onder een regengoot? In een kleine tuin kan je ook voor een voorgevormde plastic tuinvijver gaan. Die kan je zelf aanleggen. 

Een goed werkende, natuurlijke vijver of poel heeft een plekje in de volle zon, massa’s water- en oeverplanten en geen vissen. Vissen produceren meer mest dan de planten in een kleine vijver kunnen opnemen. Daardoor gaan algen woekeren en dat is een vieze boel. 

Meer over een waterpartij maken in je tuin

Natuurlijk moet je je niet laten ontmoedigen door alles ineens te willen veranderen. Als je elk jaar iets doet, dan heb je binnen zeven jaar – een heilig getal – een paradijstuin die floreert in ons nieuwe klimaat. 

Ontdek meer over tuinieren

Meer weten

1. Regenwater opvangen en infiltreren
2. Verharding ontharden
3. Een boom kiezen voor je tuin
4. Tuinieren op droge zandgrond
5. Mulchen
6. Een waterpartij maken in je tuin

Marc Verachtert, Bart Verelst. Zakboek voor de klimaattuin: koele oases voor hete zomers. Lannoo, 2020, ISBN 9789401464833, 175 pagina’s. Bestel bij de uitgever